راهنماگری (منتورشیپ) یکی از قدیمی‌ترین شکل‌های آموزش یک به یک است. والدین و پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های ما نخستین راهنماگران ما هستند؛ بعدا، ما ممکن است تحت راهنمایی یا راهنماگری برادر، خواهر یا دوستان‌مان قرار بگیریم.
کلمه راهنماگر معادل پیشنهادی فارسی برای واژه یونانی مِنتور است. منتور دوست خردمند اودیسه، جنگجوی اسطوره‌ای یونان بود. در حالی‌که اودیسه خود در تروا مشغول جنگ بود، دوست‌اش مِنتور مسئولیت مراقبت از تله‌ماخوس پسر این قهرمان را برعهده می‌گیرد. نام مِنتور از کلمه یونانی «مِن» به معنای اندیشیدن یا استفاده از ذهن و از «منتوس» به معنای ذهن، قصد (عمل با هدفی فکر شده)، یا نیرو (عمل اندیشمندانه) مشتق شده است. این کلمه ارتباط نزدیکی با فکر کردن (همان‌طور که در فعالیت ذهنی منظور است)، توجه و التفات داشتن (همان‌طور که برای مثال در «متوجه رفتار خود باش» منظور است)، هشدار دادن یا نظم بخشیدن را دارد. از همین‌رو، مِنتور به تله‌ماخوس خرد و توانایی تفکر می‌آموزد، به کارهای او نظم بخشیده، به او توجه کرده و از او مراقبت می‌کند.
برنامه‌های راهنماگری کارآمد هستند زیرا تک تک نوجوانان یا جوانان شرکت‌کننده در این برنامه‌ها را تشویق و راهنمایی می‌کنند. این مطلب از دلیل اصلی وجود چنین برنامه‌هایی یک بحث کلی ارائه می‌دهد و کلیاتی از مزایای آن‌ها را ترسیم می‌کند. سوالات مطرح شده در ادامه مطلب به تصمیمگیری شما درباره این‌که آیا یک برنامه راهنماگری را آغاز کنید کمک خواهد کرد.
یک برنامه راهنماگری چیست؟
برنامه‌های راهنماگری کسانی را که مهارت یا دانش به‌خصوصی دارند (یعنی راهنماگران)، به افرادی که به همین دست مهارت‌ها و مزایا برای ارتقای کار، سطح مهارت یا عملکرد در مدرسه (یعنی کارآموزان) نیاز دارند، وصل می‌کند. شرکت‌کنندگان در برنامه‌های راهنماگری، هم جوان و هم پیر، ارزش‌ها و اهداف شخصی خود را در فضایی حمایت‌گرانه و با رعایت احترام متقابل به اشتراک می‌گذارند که موجب توامندسازی هر دو گروه می‌شود. بنابراین، یک برنامه راهنماگری موفق به عبور از موانع و ایجاد فرصت برای موفقیت کمک می‌کند.
چرا شما باید یک برنامه راهنماگری راه‌اندازی کنید؟
چنین برنامه‌هایی مزایای بسیاری هم برای راهنماگران و هم کارآموزان دارد:
-
برنامه‌های راهنماگری در میان جوانان و نوجوانان موجب افزایش میزان عزت نفس آنان می‌شود. احترام و احساس راحتی آنان با مردمانی از اقوام، طبقه‌ها و نژاد‌های دیگر را بیشتر می‌کند و به آنان توانایی حفظ روابط رضایت‌بخش با دیگر بزرگسالان را می‌دهد و همچنین قدرت تصمیمگیری آنان را در فرآیند انتخاب شغل ارتقا می‌دهد.
-
در برنامه‌هایی که مخصوص راهنماگری نوجوانان است، کسانی خارج از دنیای روزمره جوانان و نوجوانان برای بهبود موقعیت آن‌ها همکاری کرده و به باهمستانی که نوجوانان و جوانان عضوی از آن هستند نقشی پررنگ‌تر و مهم‌تر می‌دهند.
-
برنامه‌های راهنماگری فرصت‌ها و درک جدیدی به راهنماگران و کارآموزان می‌بخشد که پیش‌تر به‌خاطر بسیاری از موانع، تعصبات یا فقدان نظرات، فراهم نبوده است.
-
برنامه‌های راهنماگری یک راه سریع و ارزان برای انتقال مهارت‌ها و اطلاعات ارزشمند از شخصی به شخص دیگر است.
-
انتقال فرصت‌ها از فردی به فرد دیگر تضمینی است بر این‌که اعضای یک باهمستان توانایی حفظ و بهبود آن را دارد.
-
یک راهنماگر داوطلب بودن مایه افتخار است. راهنماگران و کسانی که الگوی دیگرانند شانس این را دارند که مهارت‌های خود را عرضه کنند و به‌طور موفقیت‌آمیزی از یاد دادن چیزهای جدید به دیگران لذت ببرند.
در مورد این‌که آیا باید یک برنامه راهنماگری راه‌اندازی کنید، چگونه تصمیمگیری می‌کنید؟
برنامه‌های راهنماگری بین دو بزرگسال، بین یک بزرگسال و نوجوان یا بین دو نوجوان روابطی از نوع کمک و یادگیری ایجاد می‌کنند. نوع برنامه راهنماگری که انتخاب می کنید به اهداف مورد نظر کارآموز شما بستگی دارد اما در تمامی برنامه‌های راهنماگری عنصر اصلی افزایش فرصت و عبور از موانع است.
هنگام اندیشیدن به این‌که آیا باید یک برنامه راهنماگری در یک مدرسه، محیط کاری یا در محله برگزار کرد، پاسخ به سوالات زیر می‌تواند به شما در تصمیمگیری درباره این‌که آیا این ایده خوبی است یاری رساند.
-
یک برنامه راهنماگری برای مشارکت دادن مردم در باهمستان، جوانان و آینده‌شان، در مقایسه با یک راهبرد دیگر چه مزیتی دارد؟
-
آیا یک برنامه راهنماگری یک راهبرد مناسب برای مخاطب گروه هدف شماست؟
-
آیا نوجوانان، کارمندان یا اعضای باهمستان از داشتن یک راهنما نفع می‌برند؟
نکته بعدی در نظر گرفتن نوع برنامه راهنماگری مورد نظر است. سه نوع برنامه راهنماگری ممکن است: بین دو نوجوان، بین دو بزرگسال و بین بزرگسال و نوجوان.
اما پیش از ادامه بحث، اجازه دهید نگاهی بیاندازیم به انواع مختلف روابط و فعالیت‌های مختلف جهت نیل به اهداف کارآموزان در هرکدام از این سه نوع برنامه راهنماگری:
وقتی یک بزرگسال در مقام راهنمای یک نوجوان عمل می‌کند:
-
راهنماگران به نوجوانان توجه متمرکزی از سوی جهان بزرگسالان نشان می‌دهد که در غیر این‌صورت، در زندگی نوجوان وجود نداشت.
-
بزرگسالان می‌توانند اهمیت آموزش، کار سخت، مسئولیت و خویشتن‌داری را به‌عنوان مسیری به سوی موفقیت الگوسازی کنند.
-
کارآموزان جوان با پذیرفته شدن و حمایت از سوی جهان بزرگسالان، اعتماد به‌نفس می‌یابند.
-
بزرگسالان تجربه «والدین نمونه» را خواهند داشت (از جمله توسعه یک رابطه پرمعنی با یک نوجوان، شانس انتقال یک زندگی شخصی، و شانس برای تعلیم) بی‌آنکه فشار مسئولیت قانونی را احساس کنند.
-
راهنماگران بزرگسال افق نوجوانان و جوانان را وسیع‌تر کرده و آن‌ها را در معرض تجارب جدیدی قرار می‌دهد که در محیط زندگی خود نوجوانان و جوانان موجود نیست.
وقتی یک نوجوان در مقام راهنمای یک نوجوان دیگر عمل می‌کند:
-
راهنمایی معمولا روی بهبود عملکرد درسی و حضور در مدرسه متمرکز است.
-
دانش‌آموزان می‌توانند تدریس خصوصی، حمایت و مشورت به همسالان خود ارائه دهند.
-
راهنماگران نوجوان انتظارات کمتری دارند و فشار کمتری به کارآموزان برای رسیدن به اهداف‌شان وارد می‌کنند.
-
هم نمره راهنماگر و هم دانش‌آموز کارآموز معمولا با تدریس خصوصی افزایش بسیار پیدا می‌کند.
وقتی یک بزرگسال در مقام راهنمای یک بزرگسال دیگر عمل می‌کند:
-
یک بزرگسال یک کارمند جدید یا ترفیع یافته را برای یک موقعیت شغلی تعلیم می‌دهد.
-
یک کارمند مجرب که به بازنشستگی می‌رود یا ماموریت جدیدی می‌گیرد، باید کارمند دیگری را برای جایگزین شدن با خودش، آماده کند.
-
یک بزرگسال مهارت‌های شغلی دیگری را درس می‌دهد تا کارآموز بعد از تکمیل آموزش بتواند شغل بهتری بیابد.
-
در نتیجه این برنامه راهنماگری سازمان از کارآموز، یادگیری سریع‌تر، درک بهتر از مهارت‌های شغلی و فرهنگ شرکتی را خواهد دید.
حتی اگر اهداف از برنامه‌ای به برنامه دیگر تغییر کند، راهنماگری سازمان‌یافته بر این باور استوار است که ما می‌توانیم خود را بازیابی کنیم. یعنی هرکسی با مشارکت فعالانه در بهتر کردن خویش، می‌تواند موقعیت، محیط و سطح موفقیت خود را ارتقا دهد.
مرور کلی
اکنون که با مبحث راهنماگری آشنا شده‌اید، نکات زیر مبانی راه‌اندازی یک برنامه راهنماگری را پیشنهاد می‌کند، از جمله:
-
استخدام راهنماگران برای برنامه خودتان- برای این کار بهترین افراد را پیدا کنید. در نظر بگیرید که چه خصایصی از فرد یک راهنمای خوب می سازد و چگونه افراد واجد چنین خصایصی را تشخیص داده و استخدام کنید.
-
تعلیم راهنماگران بزرگسال - مشخص کنید که راهنماگران بزرگسال درباره چه مسائلی باید تعلیم ببینند و تصمیم بگیرید تا معلوم شود رابطه راهنما و کارآموز باید شامل چه مواردی باشد.
-
استخدام نوجوانان برای برنامه راهنماگری خود - به برنامه‌های راهنماگری از زاویه نوجوانان نگاه کنید تا اهمیت آن را برای جوانان و نوجوانان تشخیص دهید. این شامل تصمیمگیری درباره مخاطب هدف شما و چگونگی بهترین راه دستیابی به ایشان و چگونگی گفتگو با نوجوانان درباره انتظارات‌شان از رابطه راهنمایی می‌شود.
-
روابط بین نوجوان و راهنماگران را ایجاد کنید - به راهنماگران کمک کنید تا با کارآموزان خود به خوبی تعامل کنند و مهارت در حل مشکلات، الگوسازی و مربی‌گری را ارتقا بخشند.
-
تعیین هدف نوجوانان - به نوجوانان کمک کنید تا اهداف را تعیین کرده و روی این بحث کنید که چگونه این اهداف می‌تواند به برآورده شدن رویاهایشان کمک کند.
-
نظارت و جمع‌آوری بازخورد از برنامه آموزشی خود - اطمینان حاصل کنید که برنامه شما در سراسر طول آن (که امید می‌رود طولانی باشد) در مسیر درست و موثر است.
یک برنامه راهنماگری که هم به خوبی طرح‌ریزی و هم به خوبی اجرا شده باشد، تاثیر شگرفی روی زندگی بسیاری از مردم خواهد داشت.
خلاصه
راهنماگری (یا منتورشیپ) یکی از قدیمی‌ترین شکل‌های آموزش یک به یک است. والدین و پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های ما نخستین راهنماگران ما هستند. برنامه‌های راهنماگری کسانی را که مهارت یا دانش به‌خصوصی دارند به افرادی که به همین دست مهارت‌ها و مزایا برای ارتقای کار، سطح مهارت یا عملکرد خود نیاز دارند، وصل می‌کند. یک برنامه راهنماگری موفق به شرکت‌کنندگان کمک می‌کند از موانع عبور کنند و فرصت‌های بیشتری برای موفقیت داشته باشند.
برنامه‌های راهنماگری فرصت‌ها و درک جدیدی به راهنماگران و کارآموزان می‌بخشد که پیش‌تر به‌خاطر بسیاری از موانع، تعصبات یا فقدان نظرات، فراهم نبوده است. برنامه‌های راهنماگری بین دو بزرگسال، بین یک بزرگسال و نوجوان یا بین دو نوجوان روابطی از نوع کمک و یادگیری ایجاد می‌کنند. نوع برنامه راهنماگری به اهداف کارآموز مورد‌نظر شما بستگی دارد. کارآموزان جوان با پذیرفته شدن و حمایت از سوی جهان بزرگسالان، اعتماد به‌نفس می‌یابند. راهنماگران بزرگسال افق نوجوانان و جوانان را وسیع‌تر کرده و آن‌ها را در معرض تجارب جدیدی قرار می‌دهد که در محیط زندگی خود نوجوانان و جوانان موجود نیست.