در جایگاه تسهیلگران محلی، باید درک درستی از فرهنگ‌ها داشت. فارغ از اینکه کجا زندگی می‌کنید، دارید با مردم کار می‌کنيد و با آنها رابطه برقرار می‌کنيد – مردمی که هر یک از پیشینه‌های فرهنگی متفاوتی می‌آیند.
فرهنگ چیست؟
يک ديدگاه اين است:
«فرهنگ» به ویژگی‌های گروه یا باهمستانی اشاره می‌کند که تجربیات مشترک اعضای آن شيوه درک آنها از جهان را شکل می‌دهد. مانند گروه‌هایی که در آنها زاده شده‌ايم مثل تبار، خاستگاه ملی، جنسیت، طبقه يا دين. فرهنگ همچنین می‌تواند ویژگی‌های گروهی باشد که بدان می‌پيونديم يا بخشی از آن می‌شويم. مثلا می‌توان با نقل مکان به کشور یا منطقه‌ای تازه، با تغيير در جايگاه اقتصادی، یا به خاطر معلول شدن، فرهنگی تازه را کسب کرد. وقتی به فرهنگ با این وسعت فکر می‌کنيم درمی‌يابیم که همه ما هم‌زمان به فرهنگ‌های متعددی تعلق داریم.
چرا فرهنگ مهم است؟
فرهنگ بخش مهم و جدایی‌ناپذیری از زندگی مردم است. فرهنگ بر ديدگاه‌ها، ارزش‌ها، حس شوخ‌طبعی، اميدها، وفاداری‌ها، نگرانی‌ها و ترس‌های مردم اثر می‌گذارد. در نتيجه، کار کردن با مردم و برقراری رابطه با آنها، به شما کمک می‌کند شناخت و درک بهتری از فرهنگشان پیدا کنید.
ولی ضمن شناخت فرهنگ، این نیز مهم است که به یاد داشته باشيد ما چقدر زمينه‌های مشترک داریم. نگاه‌های مردم به دنيا بسیار متفاوت است ولی همه می‌دانند صبح از خواب برخواستن و انتظار ماجراهای روز را داشتن يعنی چه. همه ما انسان هستیم. همه ما عميقا مهر می‌ورزيم، می‌خواهيم چيز یاد بگیریم، اميدها و آرزوهايی داريم، و درد و ترس را تجربه کرده‌ايم.
در عين حال، نمی‌توانیم تظاهر کنیم که فرهنگ‌ها و تفاوت‌های ما مهم نيستند. نمی‌توانيم از کنار تفاوت‌هایمان بی‌اعتنا عبور کنيم و تظاهر کنیم که اين تفاوت‌ها وجود ندارند و آرزو کنیم که کاش همه شبیه هم بوديم. نمی‌توانيم وانمود کنيم که تبعیض وجود ندارد.
چرا فهم فرهنگ برای تسهیلگران مهم است؟
جهان روز به روز رو به سوی گوناگونی و تنوع فرهنگی بیشتر می‌رود و شامل مردمی با اديان، زبان‌‌ها، گروه‌های اقتصادی و گروه‌های فرهنگی متعددی می‌شود.
در این میان، بیشتر روشن می‌شود که برای ساختن باهمستان‌هايی که در بهبود شرایط و حل مشکلات موفق‌تر باشند، باید فرهنگ‌های بسیاری را درک کنيم و قدرشان را بدانیم، با مردمی با فرهنگ‌های متفاوت رابطه برقرار کنیم و ائتلاف‌هايی قوی با گروه‌های فرهنگی مختلف ایجاد کنیم. علاوه بر این، باید گروه‌هایی را که جزء جريان اصلی محسوب نمی‌شوند به مرکز فعالیت شهروندی وارد کنيم. چرا؟
- برای ساختن باهمستان‌هایی که آن‌قدر قوی باشند که بتوانند تغيیر مهمی ايجاد کنند، به افراد زيادی نیاز داریم که با هم کار کنند. اگر گروه‌های فرهنگی با هم متحد شوند، در رسيدن به اهداف مشترک موفق‌تر خواهند بود تا وقتی که هر گروهی به تنهايی و در انزوا عمل کند.
- هر گروه فرهنگی نقاط قوت و چشم‌اندازهای منحصر به فردی دارد که باهمستان بزرگ‌تر می‌تواند از آنها سود ببرد. ما به افکار، رسوم و حکمت‌های متفاوت و گوناگون برای حل مشکلات و غنی کردن زندگی اعضای باهمستان نيازمندیم.
- فهم فرهنگ‌ها به ما کمک می‌کند که بر شکاف‌های نژادی و قومی غلبه کرده و از آنها اجتناب کنیم. شکاف‌های نژادی و قومی منجر به سوء تفاهم‌ها، از دست رفتن فرصت‌ها و گاهی اوقات اعمال خشونت می‌شود. درگیری‌های نژادی و قومی منابع مالی و انسانی باهمستان را به تحلیل می‌برند و گروه‌های فرهنگی را از حل مسائل مشترک کلیدی‌شان منصرف و دور می‌کند.
- مردمی که فرهنگ‌های مختلفی دارند باید در روندهای تصميم‌گیری دخالت داده شوند تا برنامه‌ها يا سياست‌گذاری‌ها موثر باشند. مردمی که تحت تاثیر تصميمی قرار می‌گیرند باید در تعیین راه حل‌ها دخالت داده شوند – اين یک اصل اساسی دموکراتيک است. بدون نظر و پشتيبانی همه گروه‌های درگیر، احتمال تحقق تصميم‌گيری، اجرا و پیگيری بسيار پايین‌تر می‌آيد.
- ارج نهادن به گوناگونی و تنوع فرهنگی زمینه‌ساز ایجاد جامعه‌ای برابر و منصف است. برای مثال تحقيقات نشان داده است که وقتی معلمان پیشینه‌های مختلف فرهنگی دانش‌آموزان را می‌فهمند و برای آنها ارزش قائل می‌شوند، دانش‌آموزان در مدرسه عملکرد بهتری دارند، چون بیشتر احساس می‌کنند که محیط پذیرای آنها است، و احساس می‌کنند عضوی از باهمستان مدرسه‌‌اند، در نتیجه بیشتر تلاش می‌کنند و در مدرسه موفق‌تر خواهند بود.
- اگر از تاثيرات گروه‌های فرهنگی بر جریان‌های تاريخی و فرهنگی درسی نياموزیم، نمی‌توانیم ديدگاهی درست و دقیق درباره جامعه و باهمستانمان داشته باشیم.
وقتی به گوناگونی و تنوع فرهنگی فکر می‌کنيد، شايد مفيد باشد که آینده باهمستان را با توجه به ویژگی‌های فرهنگی که در حال ایجادش هستید تجسم کنید. برای تعيین اهدافی مربوط به ساختن رابطه ميان فرهنگ‌ها، حل و فصل اختلافات، يا ايجاد يک ائتلاف دارای تنوع فرهنگی، داشتن چشم‌اندازی از ویژگی‌های فرهنگی که قصد دارید به آن برسید، مفید است.
چه ویژگی‌های فرهنگی برای باهمستان مدنظر شماست؟
آيا می‌توانيد فرهنگی را که برای باهمستان محل زندگی یا کار خود درنظر گرفته‌اید، تجسم کنيد؟
مردم تصورات بسیار متفاوتی از این موضوع دارند که جامعه یا باهمستان چندفرهنگی چطور جامعه‌ای است يا چطور می‌تواند باشد. در چند دهه گذشته، بحث‌های بسياری درگرفته است بر سر اين‌که معنای هم‌زیستی و کار کردن با هم در جامعه‌ای دارای تنوع فرهنگی به اندازه جامعه کنونی ما چه می‌تواند باشد. مردم بر سر انتخاب از میان چشم‌اندازهای متفاوت از جامعه برابر، عادلانه، اخلاقی و متجانس، با هم اختلاف‌نظر دارند.
وقتی به باهمستانی با تنوع فرهنگی در گروه‌های اجتماعی فکر می‌کنيد، خوب است شما و همکارانتان اين نوع پرسش‌ها را در نظر بگیرید. اين‌ها شماری از پرسش‌های واقعی و دشوار است که مردم هر روزه با آنها درگیرند. اين پرسش‌ها به بعضی از تنش‌هایی اشاره دارند که هنگام ساختن باهمستان‌هایی متوازن، فعال و دارای تنوع فرهنگی در کشوری به پيچيدگی کشورهای امروز بروز می‌کنند. پاسخ‌های آسانی وجود ندارد؛ در حین حرکت و تجربه می‌آموزیم و می‌فهمیم چطور به این سوال‌ها پاسخ بدهیم.
پس چه نوع باهمستانی را برای خودتان تجسم می‌کنيد؟ در باهمستان شما با تنوع فرهنگی گروه‌ها چطور برخورد می‌شود؟ اگر بتوانيد همين الان باهمستان آرمانی‌تان را تحقق ببخشید، چنین باهمستانی چگونه خواهد بود؟ اگر همين الان نتوانید باهمستان آرمانی‌تان را بسازید، گام بعدی که برای ساختن باهمستانی با ویژگی‌های فرهنگی مطلوب برمی‌دارید، چه خواهد بود؟
اين‌ها بعضی از پرسش‌هايی است که شايد بخواهيد در باهمستان خود به آنها فکر کنيد:
- هم‌اکنون در باهمستان شما چه کسی زندگی می‌کند؟
- تنوع فرهنگی گروه‌های موجود در باهمستان چگونه است؟
- ميان گروه‌های فرهنگی چه نوع روابطی برقرار است؟
- آیا گروه‌های فرهنگی مختلف به خوبی سازمان‌دهی شده‌اند؟
- ميان فرهنگ‌ها چه کشمکش‌هايی وجود دارد؟
- ميان گروه‌های فرهنگی چه کشمکش‌هايی وجود دارد؟
- آيا اين کشمکش‌ها آشکارا به رسميت شناخته می‌شوند و درباره آنها سخن گفته می‌شود؟
- آيا تلاش‌هايی برای ايجاد اتحاد و ائتلاف میان گروه‌ها انجام می‌شود؟
- گروه‌های فرهنگی مختلف چه مسايل مشترکی دارند؟
اين‌ها بعضی از پرسش‌هايی هستند که می‌توانند شما را به فکر وادارند که چطور باهمستانی را که آرزو دارید، بسازید. به نظر شما چه مسایل ديگری مهم است که در نظر گرفته شوند؟ گام‌های بعدی شما چه‌ها هستند؟
در نتيجه، می‌شود بپرسيد: «چطور شروع کنيم؟» آنچه در زیر می‌آید بعضی از ایده‌هایی است که به شما کمک می‌کند زمينه را برای ايجاد چشم‌انداز خودتان از سازمان یا باهمستانی متکی به تنوع فرهنگی اعضا، فراهم کنيد.
نکات مفيدی برای ساختن باهمستانی دارای تنوع فرهنگی
در کتاب التيام با تکیه بر عمل نويسندگان کتاب، شری براون و جورج مازا، اصولی را فهرست می‌کنند که وقتی به عمل درآيند به ايجاد محیطی مطلوب برای ايجاد باهمستان‌هايی با تنوع فرهنگی کمک می‌کنند. دستورالعمل‌های زیر از اصول ذکر شده در این کتاب برگرفته شده است:
پذیرای همگان بودن.
برای اين‌که مردم متعهد شوند به تلاش برای هماهنگی با تنوع فرهنگی، هر کسی باید احساس کند که در کارها دخالت داده می‌شود و حضور او اهمیت دارد. هر فردی باید احساس کند که از زحماتش برای ايجاد باهمستانی دارای تنوع فرهنگی استقبال می‌شود. و هر شخصی باید بداند که فرهنگ او برای ديگران مهم است.
در شرایطی که تنوع حاکم است، ملامت و سرزنش جایی ندارد.
ملامت کردن مردم به عنوان راهی برای انگيزه‌بخشی به آنها موثر نيست. شرمنده کردن آدم‌هایی که امتیازات و حقوق ویژه‌ای دارند از قبیل موقعیت مالی و اجتماعی خوب، فقط باعث می‌شود در مردم حس بدی به وجود بیايد؛ چنين روشی آنها را برای تغيیر توانمند نمی‌کند تا دست به اقدام بزنند. احتمال تغییر در مردم وقتی افزایش پیدا می‌کند که قدر آنها دانسته شود و دوست داشته شوند نه اين‌که محکوم شوند يا به آنها حس گناه داده شود.
رفتار يکسان با همه ممکن است ناخودآگاه تبعیض‌آمیز باشد.
گرچه هر شخصی منحصر به فرد است، بعضی از ما صرفا به دلیل اینکه عضو گروه (اقلیت) خاصی بوده‌ایم بدرفتاری ديده‌ایم و بر ما ستم‌هایی رفته است. اگر این تفاوت‌ها را که ممکن است امروز وجود دارد یا در تاریخ آن گروه وجود داشته، ناديده بگيریم، ممکن است در فهم نيازهای آن افراد ناکام بمانيم. خيلی اوقات مردم نگران‌اند که به رسميت شناختن این نوع تفاوت‌ها باعث شکاف بیشتر شود. اما آموختن درباره تفاوت‌های فرهنگی در واقع می‌تواند مردم را به هم نزدیک‌تر کند، چون می‌تواند بخش‌های مهمی از زندگی‌های ديگران را آشکار کند و به ما نشان دهد که به عنوان انسان چقدر زمینه‌های مشترک داریم.
وقتی که مشکلات همراه با امید به رفعشان با مردم در میان گذاشته می‌شوند، آنها آسان‌تر برای رفع آن قدم برمی‌دارند.
گزارش‌های روزنامه‌ها و تلويزیون‌ها هر روز ما را با ناامیدی و افسردگی بمباران می‌کنند. مردم وقتی احساس کنند هيچ اميدی برای تغيير وجود ندارد، به سختی می‌توانند حتی کارهای معمولشان را انجام دهند. وقتی مسائل مربوط به تنوع فرهنگی را ارائه می‌کنيد، می‌توانيد چیزهايی بگوييد از قبیل: «اين فرصتی است عالی برای ارتقای نقاط قوتی که اين سازمان دارد.» يا بگوييد: «هيچ دليلی وجود ندارد که نتوانيم اين مشکل را با هم حل کنيم.»
کار تيمی موثرترین راه برای ایجاد تغيیر نهادی و تغییر در باهمستان حول مسائل مربوط به تنوع فرهنگی است.
اگر گروهی از افراد را دور و بر خودتان دارید که همکاری نزدیکی با هم دارند، کارتان تاثیر بیشتری خواهد داشت. ما خیلی اوقات سعی می‌کنند کار را به تنهایی انجام دهیم، ولی ممکن است اهداف را گم کنيم و بعد به خاطر تنها عمل کردن مايوس شويم. مهم است که وقت بگذاریم و روابطی قوی با گروهی از افراد ايجاد کنیم و بعد به عنوان يک تیم با هم کار کنيم.
تنوع فرهنگی را در گروه‌هایی که به نظر همگن می‌رسند شناسایی کنید و آن را به رسمیت بشناسید .
موقع کار کردن برای مبارزه با نژادپرستی و سایر انواع سرکوب اجتماعی، خیلی از مردم مایوس می‌شوند به خاطر اینکه نمی‌توانند گروهی با تنوع فرهنگی از طیف‌های مختلف جامعه ايجاد کنند. اگر بخواهید فضایی ایجاد کنید که تفاوت ها در آن محترم باشد از به رسمیت شناختن تفاوت‌ها شروع کنید؛ تفاوت در دين، موقعيت اجتماعی-اقتصادی، شیوه تربیت فرزندان، و پيشينه طبقاتی؛ چنین فضایی شالوده‌ای پی‌ریزی می‌کند که تیم شما به سمت پذیرا بودن و دربرگرفتن همه تفاوت‌ها حرکت می‌کند.
خلاصه
گفتيم که تنوع فرهنگی چیست و چرا مهم است و چطور می‌توانید یک باهمستان آرمانی با تنوع فرهنگی را تصور کنید و چگونه محيط می‌تواند تنوع فرهنگی اعضا را تقویت کند. اما اين تنها آغاز راه است.
در مسیر دستیابی برای رسيدن به سازمان يا باهمستان دارای تنوع فرهنگی، کارهای بسياری باید انجام داد.
هر یک از ما می‌توانیم انواع باهمستان‌هايی را که آرزو داریم بسازیم. در خانواده، سازمان، موسسه و محله‌هایمان می‌توانيم تلاش کنیم که منزوی و جدا از کسانی که با ما تفاوت دارند نمانيم. می‌توانیم محله‌ها، موسسات و دولت‌هایمان را تغيير دهيم تا به باهمستان‌هایی برابر، ایمن و دارای تنوع فرهنگی تبدیل شوند.