کسب و کار سودآور چه ارتباطی با توسعه باهمستان دارد؟
اگرچه هدف اصلی شما توسعه باهمستان است و نه سودآوری، اما کسب‌‌وکارهای سودآور می‌توانند در کنار هدفی که در توسعه باهمستان دنبال می‌کنید، مهم باشد. حتی سمن‌ها هم برای ادامه فعالیت‌هایشان به منابع مالی نیازمندند و فعالیت‌های اقتصادی سودآور راه خوبی برای تامین منابع مالی است.
کسبوکار شما می‌تواند شامل فروش کالا و یا خدمات باشد. در جدول زیر نمونه‌هایی را برای شما آورده‌ایم:
|
کالا |
خدمات |
|
کتاب یا جزوه‌های آموزشی |
نگهداری از کودکان |
|
صنایع دستی |
تحویل غذا و خرید از سوپرمارکت یا رستوران |
|
گل و گیاه |
خدمات گل و گیاه و باغبانی |
|
کارت پستال |
اجاره مکان |
|
تی‌شرت |
برنامه‌های تفریحی |
اما، آیا این کار اخلاقی است؟
بله، اگر این کار را صادقانه، آشکارا و منصفانه انجام دهید. محصول یا خدمتی که فروخته‌می‌شود هم باید کیفیت بالایی داشته باشد و قیمتش نیز عادلانه باشد. اصلا فروش محصولات و خدمات می‌تواند یک مسئولیت اخلاقی باشد. این‌که شما محصول یا خدمت با کیفیتی را به باهمستان عرضه کنید که باهمستان به آن نیازمند است، می‌تواند یک مسئولیت اخلاقی باشد.
آیا این کار قانونی است؟
در بسیاری از موارد این کار قانونی است. اما این وظیفه شما و سازمانتان است که با قوانین مربوطه آشنا باشید تا بتوانید این کارها را در راستای قانون انجام دهید.
البته این به این معنا نیست که همه سمن‌ها باید برای خودشان کسب‌وکاری راه بیندازند. اما اگر راه‌انداختن کسبوکار و داشتن درآمد ثابت به شما در فعالیت‌هایتان کمک می‌کند، چراکه نه! برای این کار شما به برنامه کسبوکار نیاز دارید.
برنامه کسبوکار چیست؟
برنامه کسبوکار یک طرح مکتوب است که با جزئیات شرح می‌دهد که شما دقیقا به دنبال چه نوع کسب‌وکاری هستید، چگونه می‌خواهید آن را اداره کنید و چرا باور دارید که این کار موفق خواهد بود. در این طرح ادعاهای شما با مستندات منطقی، مالی و واقعی حمایت می‌شود.
چرا باید این برنامه را تهیه کرد؟
- بنشینید، یک کاغذ و قلم بردارید و چیزهایی که به ذهنتان می‌رسد را یادداشت کنید. این کار افکار شما را منظم می‌کند.
- برنامه کاری شما باعث افزایش اعتماد‌به‌نفس در میان سرمایه‌گذارانی که عضو گروه‌تان هستند و یا پشتیبانان بالقوه شما خواهد شد.
- داشتن یک برنامه کسبوکار بخت شما را برای موفقیت بالا می‌برد.
چه زمانی باید این برنامه را تهیه کنید؟
- زمانی که برای ایجاد کسب‌وکارتان جدی هستید.
- زمانی که می‌خواهید جزئیات برایتان روشن شود.
- زمانی که می‌خواهید متخصصان این حوزه در مورد برنامه‌هایتان به شما بازخورد بدهند.
- زمانی که می‌خواهید کمک‌های نقدی و غیرنقدی جذب کنید.
چطور باید این برنامه را تهیه کرد؟
این‌جا به این سه سوال پاسخ خواهیم داد:
- برنامه شامل چه بخش‌هایی است؟
- چطور باید این برنامه را نوشت؟
- برنامه چطور باید ارائه شود؟
برنامه شامل چه بخش‌هایی است؟
برنامه‌های کسبوکار موفق در قالب‌های متفاوت و متنوعی ارائه می‌شوند اما همه آن‌ها چند بخش اصلی را دربرمی‌گیرند. هنگام تنظیم برنامه‌تان، حتما آن‌را با شرایطی خودتان تطبیق دهید اما فراموش نکنید که از استانداردهای گفته شده هم دور نشوید.
جلد
این بخش شامل عنوان طرح، نام سازمان و اطلاعاتی نظیر آدرس، شماره تلفن و ایمیل می‌شود. عنوان اصلی باید منعکس‌کننده ماهیت برنامه شما باشد و به گونه‌ای انتخاب شود که برای مخاطبانی که در نظر دارید، جذاب باشد. شما می‌خواهید از همان ابتدا توجه مخاطبانتان را جلب کنید.
فهرست مطالب
فهرستی از تمام بخش‌ها و شماره صفحه آن‌ها تهیه کنید. فهرست مطالب شما باید به گونه‌ای تنظیم شود که دسترسی به بخش‌های مختلف را برای مخاطب آسان کند.
خلاصه اجرایی
این بخش مهم‌ترین قسمت برنامه اجرایی شما است که نباید بیشتر از دو صفحه باشد. خلاصه اجرایی در واقع عصاره برنامه کسبوکار شما است. خواننده با خواندن آن باید دقیقا متوجه شود که هدف طرح شما چیست، طرحتان چه چیزهایی را دربرمی‌گیرد، سازمان شما دقیقا چه هدفی دارد و چرا این هدف را در نظر گرفته است.
خلاصه اجرایی خوب و موثر شامل چنین مواردی می‌شود:
- چشم‌انداز آینده سازمان را منعکس می‌کند.
- اعتبار سازمان را تصدیق می‌کند.
- کالا و خدماتتان را توصیف می‌کند و شرح می‌دهد که چطور قرار است به فروش برسند.
- نیازی که به این کالا و خدمات وجود دارد را به خوبی شرح می‌دهد.
- مخاطبان شما را از قدم‌های کلیدی که قرار است در این راه بردارید، آگاه می‌کند.
- مخاطبان شما را به خواندن تمام بخش‌های طرح و برنامه شما مشتاق می‌کند.
- اگر تقاضای کمک مالی دارید: میزان مشخصی را که لازم دارید درخواست کنید و برای درخواستتان موارد قابل دفاع مطرح کنید.
بخش «درباره ما» شامل چنین مواردی است:
- فعالیت‌های اصلی سازمان
- نشانی محل سازمان
- زمان شروع فعالیت سازمان
- اهداف سازمان
- دستاوردهای اصلی
- معرفی منابع مالی
- خلاصه‌ای از سابقه فروش خدمات و محصولات
- وجوه تمایز سازمان شما و سایرین
توضیحاتی پیرامون مدیریت سازمان
اگر می‌خواهید کسانی خارج از سازمان شما را در این راه حمایت کنند، این بخش، بخش مهمی از طرح شما خواهد بود چرا که حامیان شما روی سازمان، مدیرانش و توانایی اجرایی آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند. در این بخش به صورت خلاصه مدیران اصلی و کسانی را که روی این طرح کار کرده‌اند و در اجرایی شدنش نقش خواهند داشت و توانایی‌هایشان را معرفی کنید. همچنین اگر سازمان شما هیئت امنا یا گروه مشاوران دارد، خوب است که آن‌ها را نیز این‌جا معرفی کنید.
این بخش به همراه «درباره ما» در واقع رزومه سازمان شما است. این بخش باید حامیان احتمالی را قانع کند که سازمان و مدیرانش توانایی اجرایی کردن این برنامه را دارند.
توضیحاتی پیرامون کالا و خدمات
این‌جا باید درباره کالا و یا خدماتی که می‌خواهید ارائه دهید، حرف بزنید. توضیح بدهید که کالا یا خدمتتان دقیقا چیست؟ اطلاعات دقیق به خواننده بدهید اما حواستان هم باشد که این اطلاعات همه‌فهم باشد و نه تخصصی.
توضیحاتی پیرامون بازاریابی
خواننده شما می‌خواهد درباره بازار و مشتریان احتمالی شما بداند. این‌که شما چه تحقیقی برای بازاریابیتان کرده‌اید و برنامه‌تان برای رسیدن به آن بازار و مشتری‌هایش چیست؟
این بخش از برنامه، شامل جزییات زیادی از طرح شما خواهد بود. چرا که این‌جا دقیقا توضیح می‌دهید که برنامه بازاریابی شما چیست. پس بگذارید نکات زیر را مشخص کنیم:
- بازار یعنی مشتری. مشتری‌هایتان چه کسانی هستند؟ چه خصوصیات و ویژگی‌هایی دارند؟ اطلاعات سنی و جغرافیایی آن‌ها چیست؟ آیا تعدادشان به مرور زمان قرار است بالا برود؟ ساکن چه منطقه جغرافیایی هستند؟ طرح شما باید به چنین سوالاتی پاسخ دهد.
- تحقیق درباره بازار یعنی این‌که شما نشان بدهید چرا مشتریان احتمالی به خریدار تبدیل می‌شوند. این‌جا شما به سند و مدرک نیازمندید. مثلا شما چه اطلاعاتی درباره رفتار مشتریانتان دارید؟ آیا چیزی درباره میزان فروش و بازار کالاها یا خدمات مشابه می‌دانید؟ آیا اطلاعاتی درباره مشتریان، رفتارها و عادات مربوط به خرید کردنشان و چیزهایی از این دست دارید؟
- طرح بازاریابی هم یعنی شما برای رسیدن به مشتری نهایی چه برنامه‌ای در سر دارید. مشتری‌ها چطور می‌توانند به کالا و خدمات شما دسترسی داشته باشند؟ کالا و خدمات شما کجا به فروش می‌رسد؟ در مغازه؟ آنلاین؟
اطلاعاتی درباره رقبا
تقریبا غیرممکن است که کالا و یا خدمتی که می‌خواهید عرضه کنید کاملا جدید باشد. احتمالا پیش از شما هم کسانی اقدام به فروش آن کالا یا عرضه آن خدمت کرده‌اند. طرح شما باید تصویر و اطلاعات دقیقی از این رقبا به‌دست دهد و همچنین بگوید که آن‌چه که شما عرضه می‌کنید چه برتری و ویژگی دارد که آن‌ها ندارند.
برنامه عملیاتی شما باید به سوالات زیر پاسخ دهد:
- روند تولید محصول چیست؟
- چه کسی آن را تولید می‌کند و کجا؟
- چه میزان کارگر و کارمند برای این‌کار نیاز دارید؟
- آیا تولید محصول قرار است به همین زودی‌ها اتفاق بیفتد یا هنوز در مرحله «تحقیق و بررسی» هستید؟
- آیا برای تولید محصول به دستگاه خاصی نیاز دارید؟
- آیا مکان خاصی را برای تولید محصول در نظر گرفته‌اید؟
- آیا محصول شما برنامه‌ریزی خاصی نیاز دارد؟ (مثلا اگر قرار است که بخشی از مواد اولیه یا محصولات تکمیلی جای دیگری تولید شوند، آیا می‌دانید که کجا؟)
- آیا با قوانین و مقررات مربوط به تولید محصول آشنایی دارید؟
- محصول را چطور به دست مشتری می‌رسانید؟
- کنترل کیفیت چه می‌شود؟
- اگر کارها آنطور که پیش‌بینی کرده‌اید پیش نرفت، برنامه‌تان چیست؟
- چطور رضایت مشتری را اندازه‌گیری می‌کنید و از آن مطمئن می‌شوید؟
- آیا نموداری دارید که مراحل تولید و عملیات را خلاصه‌سازی کرده باشد؟
اگر نمی‌توانید بلافاصله به این سوالات پاسخ دهید، دانستن‌شان خالی از لطف نیست چرا که ذهن شما را برای به پاسخ رسیدن آماده می‌کند.
اطلاعات مالی
این بخش برنامه جایی است که شما به مخاطبانتان می‌گویید که چطور این فروش محصول یا خدمت به سازمان شما سود می‌رساند.
اطلاعاتی که می‌دهید، می‌تواند شامل این موارد باشد:
- تاریخچه‌ای شامل داده‌های مربوط به میزان فروش چنین کالا یا خدماتی
- پیش‌بینی این‌که این فروش چه میزان درآمد برای شما دارد
- پیش‌بینی هزینه‌ها
- مفروضات مالی که پیش‌بینی‌های شما را توجیه کند
- میزان نقدینگی و سایر دارایی‌های موجود
- میزان پول بیشتری که به آن نیاز دارید تا بتوانید کسب‌وکارتان را آنطور که مطلوبتان است، راه‌اندازی کنید. اگر می‌خواهید تقاضای وام کنید، باید دقیقا و با جزئیات توضیح دهید که این پول صرف چه خواهد شد. همچنین باید مخاطبان را قانع کنید که توانایی بازپرداخت وام را دارید.
ارائه اطلاعات مالی دو شکل رایج دارد که به تمامی نکاتی که در بالا گفتیم پاسخ می‌دهند: ترازنامه و پیش‌بینی درآمد.
جدول زمانی
حتما باید یک جدول زمانی دقیق تهیه کنید که نشان دهد هر بخش چه زمانی شروع می‌شود و کی به پایان می‌رسد. جدول زمانی دقیق با ریز جزئیات روش بسیار خوبی برای جذب حامیان احتمالی است.
پیوست‌ها
اگر اطلاعات بیشتری دارید که می‌خواهید با مخاطب در میان بگذارید اما نمی‌توانید آن‌ها را در بخش اصلی طرح خود جا دهید، می‌توانید آن‌ها را در بخش پیوست بیاورید.
طرح کسبوکار را چطور باید نوشت؟
طرح شما باید ساده، شفاف، قانع‌کننده، صادقانه و بدون اطلاعات زائد باشد.
برخی از اشتباه‌هایی که در متن‌های «راهنمای نوشتن برنامه کسبوکار» رایج هستند از این قرارند:
- برنامه نوشته شده ثقیل است و فهمش راحت نیست.
- طولانی است و سراغ اصل مطلب نمی‌رود.
- صفحه‌بندی و شکل و شمایل خوبی ندارد و از منطق درستی پیروی نمی‌کند.
- خلاصه اجرایی‌اش حذف شده است.
- اصطلاحات تخصصی زیادی در نوشتن آن به کار رفته که فهمیدنش را برای مخاطب عادی دشوار می‌کند.
- اطلاعات درستی درباره این‌که چرا مدیران این سازمان توانایی اجرای این طرح را دارند، داده نشده است.
- اطلاعات مربوط به بخش بازاریابی حذف شده و یا به درستی نوشته نشده است.
- اشاره‌ای به رقبای موجود در بازار نشده است.
- اطلاعات مالی داده شده سر راست و دقیق نیست.
- به سرمایه‌گذران یا حامیان احتمالی دلیل قانع‌کننده برای سرمایه‌گذاری یا حمایت ارائه نشده است.
قبل از این‌که برنامه جامعی برای کسب‌وکارتان تهیه کنید، این موارد را به یاد داشته باشید.
برنامه‌تان را چطور بسته‌بندی کنید؟
مخاطب، قبل از این‌که برنامه نوشته شده شما را بخواند، آن را می‌بیند. پس بسیار مهم است که برداشت اولیه‌اش مثبت باشد.
مطمئن شوید که طرحتان شکل و شمایلی حرفه‌ای دارد. مثلا:
- برای چاپ طرحتان بهتر است از چاپگر و کاغذی با کیفیت بالا استفاده کنید.
- تعداد صفحات به طور معمول حدود ۲۰ تا ۳۰ صفحه باشد.
- در صورت امکان برای چاپ از چاپگر رنگی استفاده کنید.
- قبل از چاپ، طرح را برای چند نفر ارسال کنید تا بخوانند و نظر بدهند. از یک ویراستار حرفه‌ای هم کمک بگیرید تا نوشته‌تان بی‌عیب و نقص باشد.
- سلیقه مخاطب را نیز در طراحی و چاپ این برنامه در نظر گرفته و یا کسانی که حرفه‌ای این کارند در این باره مشورت کنید.