در شهر لارنس یک پروژه محلی بر اساس توافق جمعی اعضای آن برای بهبود کیفیت زندگیشان شکل گرفت. این پروژه که حاصل همیاری تعدادی از آژانس‌ها و موسسات محلی، شهروندان علاقه‌مند و دولت محلی بود، با یک فرآیند برنامه‌ریزی راهبردی شروع شد. سپس بیانیه‌ای جهت تشریح چشم‌انداز و ماموریت و همچنین اهداف و راهبردهای دستیابی به آن اهداف تعیین شد و ماحصل این برنامه‌ریزی تدوین یک برنامه اقدام یک‌ساله بود. کمیته‌های طرح برای دستیابی به اهداف پروژه تلاش کردند، ساختارها و سیاست‌های تازه به اجرا درآمد و بسیاری از مردم، با هیجان به انتظار نتیجه کار نشستند.
اکنون زمان آن رسیده بود تا کارآیی برنامه اقدام سنجیده شود. گروهی که مسئول نظارت بود می‌خواست ببیند که آیا مشکلاتی که در ابتدای کار شناسایی شده بود هنوز وجود دارند یا خیر؛ به این ترتیب معلوم می‌شد کدام یک از تاکتیک‌های به کار رفته کارآمد بوده و کدام یک نیاز به تغییر یا اصلاح دارند. در عین حال می‌توانستند دستاورد فعالیت‌های انجام شده را به اطلاع باهمستان برسانند و مسئولیت ادامه روند را بپذیرند. مسئولان پروژه با در نظر گرفتن تمام این موارد تصمیم گرفتند از اولین سال پروژه گزارشی تهیه کنند.
در تعیین خط مشی که موضوع این فصل است، عوامل بسیاری دخالت دارند. علاوه بر رفتار سیاست‌گذاران، افکار عمومی، عرف و موقعیت‌های بحرانی، یکی از عوامل مهم در تعیین خط مشی آن است که بدانیم سیاست جاری تا چه حد کارآمد است تا بتوانیم شرایط ناخوشایند در باهمستان را تغییر دهیم و جنبه‌های مطلوب را حفظ کنیم. در این بخش به معرفی مجموعه‌ای از تاکتیک‌ها در طرح راهبردی کلی می‌پردازیم که در تدوین یا تغییر خط مشی به کار می‌آیند. این تاکتیک‌ها عبارتند از ارزیابی و گزارش نتایج به دست آمده، تا بدین وسیله پروژه و خط مشی‌ها و سیاست‌گذاران دخیل در آن را به پاسخگویی واداریم. در این روند اصطلاحات به کار رفته را تعریف می‌کنیم و توضیح می‌دهیم که چرا و چه وقت باید ارزیابی و گزارش منظم خود را آماده کنیم، چه کسانی باید در این کار همکاری کنند و چگونه باید این کار را انجام دهیم.
منظور ما از ارزیابی، گزارش‌دهی و پاسخگویی منظم باهمستان چیست؟
ارزیابی
ارزیابی در این مورد، با ارزیابی اولیه وضعیت باهمستان شباهت‌ها و تفاوت‌هایی دارد.
شباهت‌های آن عبارتند از نحوه اجرا، استفاده از نظرسنجی‌ها، جلسات تبادل نظر عمومی، اطلاع‌رسانی در باهمستان، مصاحبه، شاخص‌های آماری، مشاهدات و یا گروه‌های متمرکز برای بررسی مسائل مورد نظر.
تفاوت با ارزیابی اولیه آن است که در اینجا نتایج ارزیابی را با مبنایی که از پیش تعیین شده مقایسه می‌کنیم تا تاثیر پروژه و میزان تغییر را تعیین نماییم. مبنای یاد شده می‌تواند ارزیابی اولیه باشد، یا در صورتی که ارزیابی مدتی طولانی به طور منظم انجام شده باشد، می‌تواند یافته‌های آخرین ارزیابی باشد.
ارزیابی دوره‌ای باهمستان می‌تواند مربوط به مشکلی خاص یا به طور کلی در مورد سلامت و کیفیت زندگی باهمستان باشد. در صورت دوم، ارزیابی به بررسی تعداد زیادی از مشکلات می‌پردازد و می‌توان از افراد باهمستان در مورد درجه رضایتشان از باهمستان یا میزان رفاه آنان پرسید. قدر مسلم اینکه ارزیابی شما، بر مسائل جاری باهمستان و اطلاعاتی که مایلید به دست آورید متمرکز خواهد بود. در اینجا برخی از مشکلات را یادآور می‌شویم که می‌توان به صورت انفرادی یا به عنوان بخشی از یک بررسی جامع‌تر از مسائل باهمستان مورد ارزیابی قرار داد:
- تحصیلات
- اقتصاد و رشد اقتصادی
- فقر
- محیط زیست
- ایمنی و امنیت
- حمل و نقل
- اسکان
- فرصت‌های فرهنگی و تفریحی
- خدمات انسانی (فراهم بودن و دسترسی به خدماتی که مخاطب آن افراد در معرض خطر یا محرومان باهمستان است)
- بهداشت
ارائه گزارش
پس از ارزیابی وضعیت باهمستان، باید برای ارائه گزارش و انتشار نتایج راهی پیدا کنید. این کار را می‌توان با استفاده از رسانه‌های جمعی، انتشار گزارش و درج آن در اینترنت انجام داد و یا با روش‌هایی دیگر در معرض عموم گذاشت و به اطلاع سیاست‌گذاران رساند. در قسمت‌های بعدی این بخش در مورد انواع مختلف این گزارش صحبت خواهیم کرد.
گزارش باید با فاصله زمانی هر چه کم‌تر از ارزیابی ارائه شود. اگر گزارش دارای کیفیت بالا و تبلیغات مناسب باشد، عموم مردم برای شنیدن آن اشتیاق نشان می‌دهند و به محتویات آن دقت خواهند کرد.
در یک گزارش دقیق، عرصه‌هایی که سیاست‌های مفیدی در آن اعمال شده، بخش‌هایی که خط مشی‌ها باید بهبود یابند و حوزه‌هایی که در آن‌ها برای برطرف ساختن یک نیاز یا حل کردن یک مشکل تغییر سیاست ضروری است، مورد تاکید قرار می‌گیرد.
پاسخگویی
در اینجا در اصل با سه نوع پاسخگویی سر و کار داریم: پاسخگویی مقامات دولتی و سایر سیاست‌گذاران، پاسخگویی باهمستان به عنوان مجموعه‌ای کلی، و پاسخگویی کسانی که دست‌اندرکار تغییر باهمستان هستند.
- در زمینه پاسخگویی مقامات دولتی و سیاست‌گذاران، ارزیابی و گزارش‌دهی مناسب و مستمر می‌تواند عرصه‌هایی را نشان دهد که مورد توجه قرار نمی‌گیرند یا بدان‌ها توجه کافی نمی‌شود؛ یا در عمل به شکلی مورد توجه قرار می‌گیرند که خود می‌تواند مسئله‌ساز باشد. بخشی از ارزیابی می‌تواند مسئولان این عرصه‌ها را معرفی کند و نشان دهد که سیاست‌های جاری در کدام بخش‌ها عمل نمی‌کنند یا لازم است بهبود یابند. ارزیابی می‌تواند کوتاهی‌ها را برملا سازد و فرصتی فراهم آورد تا فعالان و عموم مردم نظریات خود را به گوش مسئولان، دولتمردان، یا آژانس‌های مسئول برسانند. در صورتی که عرصه‌ای مورد بی‌توجهی قرار گرفته باشد، مردم با استفاده از آرای خود و سایر روش‌های موجود، می‌توانند نارضایتی خویش را نشان دهند.
- در مورد دوم، یعنی پاسخگویی باهمستان به عنوان مجموعه‌ای کلی، می‌توان نشان داد که باهمستان سهوا یا عمدا نسبت به مشکلی که بسیاری از اعضای آن را تحت الشعاع قرار می‌دهد کم‌توجهی می‌کند. این می‌تواند به یک کمپین اطلاع‌رسانی منجر گردد که طی آن برای متقاعد ساختن باهمستان به اهمیت موضوع و مسئولیت آن برای اقدام عملی تلاش می‌شود.
- در مورد سوم، یعنی پاسخگویی کسانی که دست‌اندرکار تغییر باهمستان هستند، ارزیابی و گزارش‌دهی مطلوب روشن می‌کند که آیا سازمان‌های مسئول در توجه به مشکلات توفیق یافته‌اند یا خیر و ضمنا معلوم می‌شود که چه زمانی لازم است روش خود را عوض کنند یا شیوه‌های کارآمد خود را توسعه دهند یا صرفا صبر کنند تا تلاش‌های انجام شده به ثمر برسد. ارزیابی و گزارش‌دهی صحیح نشان می‌دهد که هر اقدامی چه وقت به ماموریت و هدف مورد نظر منجر می‌شود و نهایتا به پیشرفت‌هایی می‌رسد تا کل جمعیت باهمستان از نتایج آن بهره‌مند گردد.
در همه این موارد، حتی در صورتی که همه مسئولان پروژه برای ایجاد تغییر تا حداکثر ممکن تلاش کنند، باز هم ممکن است ارزیابی و گزارش‌دهی حاکی از آن باشد که در عرصه‌ای به‌خصوص، منابع مالی یا تمرکز بیش‌تر لازم است. این امر به افزایش منابع کمک می‌کند و تضمین می‌کند که منابع در جایی به مصرف برسند که ضرورت دارد. علاوه بر این ارزیابی و گزارشی که دقیق باشد، سبب افزایش حمایت عمومی در رابطه با مشکلات جاری می‌شود و باعث می‌گردد که تلاش در این زمینه از پشتیبانی گسترده‌ای برخوردار شود.
ارزیابی، گزارش‌دهی و پاسخگویی به چه علت پیشنهاد می‌شود؟
برنامه‌ریزی منظم برای ارزیابی، تهیه گزارش و واداشتن مسئولان پروژه به پاسخگویی چندین هدف را دنبال می‌کند:
- وضعیت موجود در باهمستان را روشن می‌کند و تاثیر طرح‌های راهبردی و عملی را افزایش می‌دهد.
- نشان می‌دهد که کدام تلاش‌ها موفقیت‌آمیز بوده و باید ادامه یابند یا تقویت شوند.
- نشان می‌دهد که کدام اقدامات از حد انتظار تاثیر کم‌تری دارند تا در صورت لزوم اصلاح شده یا متوقف شوند.
- با نشان دادن پیشرفت و آشکار ساختن حوزه‌هایی که نیاز به کار بیش‌تری دارند، باهمستان، مقامات دولتی و سیاست‌گذاران را به ادامه فعالیت‌هایشان ترغیب می‌کند.
- جنبه‌هایی از امکانات و نیز کمبودهای باهمستان را که باید بیش‌تر مورد توجه قرار گیرند نشان می‌دهد.
- با نشان دادن جنبه‌هایی که نیاز به توجه دارند، به پروژه جهت می‌دهد، طرح راهبردی را اصلاح می‌کند و در جای لازم امکان اصلاحات را فراهم می‌آورد.
- چشم‌انداز پروژه را در برابر عموم نگاه می‌دارد تا کوشش در جهت تغییر کماکان از پشتیبانی مردم برخوردار باشد.
- به حفظ و نگهداری پروژه در طول زمان کمک می‌کند. باید به مردم یادآوری کرد که کوشش در راستای تغییر باید مستمر باشد. برنامه منظم برای ارزیابی و تهیه گزارش می‌تواند این واقعیت را یادآوری کند.
- در نهایت ارزیابی و گزارش دوره‌ای به عنوان یک تاکتیک در سیاست‌گذاری می‌تواند سیاست‌مداران، شرکت‌ها، آژانس‌ها و سایر سیاست‌گذاران را به همکاری مستمر وادارد و هر گاه لازم باشد مسئولیت آنان را در قبال مشکلات گوشزد نماید و به عموم مردم یادآوری کند که در صورت عدم توجه به مشکلات باید صدای اعتراض خود را به گوش چه کسانی برسانند.
چه کسی باید ارزیابی و تهیه گزارش را پیشنهاد و یا اجرا کرده و پاسخگویی را مقرر نماید؟
این کار معمولا بهتر است در قالب یک همکاری بین بخشی و با همکاری طیفی از ذی‌نفعان انجام شود. از جمله: مقامات محلی، ادارات محلی یا دولتی، ابتکارات محله‌محور، سمن‌های محلی، و سایر افراد و گروه‌های ذی‌نفع می‌توانند به انجام ارزیابی و تهیه گزارش از وضعیت باهمستان اقدام کنند.
چه هنگام باید ارزیابی، گزارش‌دهی و پاسخگویی منظم را پیشنهاد کرد؟
هر زمان که نگران مشکلی هستید یا می‌خواهید بر مسئله‌ای تاثیر بگذارید، زمان مناسبی برای پیشنهاد ارزیابی و گزارش منظم است و می‌توانید خود یا دیگران را در ازای پیشرفت یا عدم پیشرفت کار به عنوان پاسخگو معرفی نمایید. اما گاهی تهیه گزارش به طور اخص مفید است و احتمال تاثیرگذاری آن بالاتر است:
- در ابتدای پروژه
- هنگامی که سیاست‌گذاران از مسئله‌ای غافل می‌شوند
- وقتی که مشکلی عمده مدتی مورد توجه قرار می‌گیرد، اما در مورد پیشرفت کار ارزیابی صورت نمی‌گیرد
- هنگامی که مشکلی تا حد بحران تشدید می‌شود
- زمانی که عموم مردم خواستار برخورد با مشکلی با سابقه طولانی هستند.
برای رسیدن به پاسخگویی چگونه باید ارزیابی و گزارش‌دهی را انجام داد؟
پیشنهاد انجام منظم ارزیابی و گزارش‌دهی به منظور افزایش پاسخگویی در چند مرحله انجام می‌شود:
- ابتدا موضوع را در باهمستان مطرح کنید تا از حمایت اعضای آن برخوردار شوید
- ببینید پاسخگویی چه کسانی را می‌خواهید افزایش دهید؛ سیاست‌گذاران، باهمستان و یا افرادی که کار را عملا انجام می‌دهند (می‌توانید هر سه را انتخاب کنید)
- تعیین کنید که دقیقا چه چیز را می‌خواهید ارزیابی کنید
- ارزیابی و تهیه گزارش دوره‌ای را پیشنهاد دهید
- روش‌های ارزیابی و تهیه گزارش را به کار گیرید
- فرآیند کار را در عمل ارزیابی نمایید
- این کار را به طور منظم انجام دهید.
قدم اول: موضوع را مطرح کنید
- پیشنهاد ارزیابی، گزارش‌دهی و پاسخگویی را به شکل مثبت و قابل قبولی مطرح کنید
- موضوع را به عنوان فرآیندی طولانی و مستمر ارائه دهید
- به باهمستان نشان دهید که ارزیابی و تهیه گزارش به طور منظم چگونه می‌تواند نظریات افراد را در پروژه منعکس سازد و آنان را در مقام کارفرما و ناظر پروژه قرار دهد.
قدم دوم: تعیین کنید که پاسخگویی چه کسانی را می‌خواهید افزایش دهید
- پاسخگویی سیاست‌گذاران. در شرایطی که برنامه‌ای وجود ندارد و سیاست‌گذاران مسائل باهمستان را نادیده گرفته یا کم‌اهمیت جلوه می‌دهند، باید لزوم رسیدگی به آن مسائل و مسئولیت سیاست‌گذاران در قبال آن‌ها را گوشزد کرد.
- پاسخگویی باهمستان. بخشی از وظیفه باهمستان فراهم کردن منابع کافی برای رسیدگی به مشکلاتی است که سعی در رفع آن دارد.
- پاسخگویی کسانی که کار را انجام می‌دهند. در مواقعی که سازمان‌ها یا آژانس‌های به‌خصوصی مسئولیت رسیدگی به مشکلی خاص (مثلا امور افراد بی‌خانمان، درمان و پیشگیری از ایدز) را عهده‌دار می‌شوند، باید در قبال باهمستان و به‌ویژه افراد مبتلا به آن مشکلات پاسخگو باشند و نشان دهند که در رفع آن مسائل موفق بوده‌اند.
قدم سوم: تعیین کنید که در ارزیابی منظم چه عرصه‌هایی را می‌خواهید بررسی کنید
در اینجا با طیف وسیعی از احتمالات سروکار داریم. همانطور که در بالا گفته شد، می‌توانید بر مشکلات خاص و نسبتا محدود تمرکز کنید یا آن‌هایی که وسیع‌تر هستند، ولی باز هم به روشنی تعریف شده‌اند؛ مانند خشونت، تندرستی یا محیط زیست. یا می‌توان بر مسائل دامنه‌داری مانند فقر یا کیفیت زندگی تمرکز کرد که مسائل عدیده دیگری را به دنبال دارند.
ضمنا ممکن است در روند برنامه‌ریزی خود متوجه شوید که حتی مسائل محدودتر نیز با بسیاری از مسائل دیگر مرتبط هستند.
برای انتخاب موضوع ارزیابی خود از چه معیاری استفاده می‌کنید؟ ربط موضوع به اهداف باهمستان، سهولت در اندازه‌گیری، وجود اطلاعات مشابه (مقایسه داده‌ها) از سایر باهمستان‌ها یا سال‌های قبل، همه این‌ها و بسیاری عوامل دیگر می‌توانند شما را در انتخاب موضوع یاری کنند.
سپس با این مسئله روبه‌رو می‌شوید که برای شناسایی حوزه‌های مورد نظر دقیقا چه چیز را باید اندازه‌گیری کنید. گاهی گویاترین اندازه‌گیری‌ها غیرمستقیم هستند. در اینجا از بین گروه کثیری از نمونه‌ها به تعدادی اندک از اندازه‌گیری‌ها اشاره می‌شود که بسته به موضوع اندازه‌گیری، می‌توانید مورد استفاده قرار دهید:
- نرخ ترک تحصیل
- نمونه‌های خشونت نوجوانان که می‌توان آن‌ها را بر حسب نوع (در رابطه با سلاح، قتل، حمله، دزدی و غیره)، محدوده جغرافیایی، سن مرتکبین و غیره تقسیم‌بندی کرد
- بیکاری
- تعداد کسانی که از خدمات خاصی استفاده می‌کنند (واکسینه شدن، سوادآموزی بزرگسالان، مراقبت از کودکان، تغذیه زنان، اطفال و کودکان، خدمات مربوط به تغذیه کودک و غیره)
- مساحت فضای سبز در باهمستان
- اندازه‌گیری کیفیت هوا یا آب در نقاط مختلف
- رضایت شهروندان از وضعیت پارک‌های باهمستان
- استفاده از کتابخانه
- تعداد واحد خانه‌های ارزانی که برای سکونت افراد سالخورده مشمول یارانه شده
می‌توانید این حوزه‌ها و حوزه‌های دیگر را در مقایسه با اهداف برنامه راهبردی خود اندازه‌گیری نمایید (تا سال ۲۰۱۲ نرخ ترک تحصیل در دبیرستان‌ها تا نزدیک ۵% افزایش خواهد یافت)، یا صرفا آن‌ها را با نتایج آخرین اندازه‌گیری مقایسه کنید. یا مثلا می‌توانید پروژه‌هایی نظیر ساختن کارخانه تصفیه فاضلاب را در نظر گرفته و پیشرفت کار را با تاریخ اعلام شده برای خاتمه عملیات مقایسه کنید.
به طور کلی بد نیست به اندازه‌گیری‌هایی که هم اهداف درازمدت و هم دستاوردهای کوتاه‌مدت را مد نظر قرار می‌دهند توجه کنید. اهداف دست‌یافتنی کوتاه‌مدت موجب می‌شوند علاقه‌مندی و توجه شهروندان و سیاست‌گذاران به اهداف درازمدت معطوف شود و درکی از میزان پیشرفت پروژه به دست آورند.
قدم چهارم: جدول زمانی ارزیابی و گزارش مستمر را پیشنهاد دهید یا تنظیم کنید
در بسیاری از موارد، برنامه‌ریزی مناسب مستلزم ارزیابی و گزارشی سالانه و در صورت لزوم اصلاح اهداف برای سال آینده است. ارزیابی و تهیه گزارش در فواصلی بیش از یک سال، امکان چندانی برای پاسخگویی مناسب به وجود نمی‌آورد. از سوی دیگر، فواصل زمانی کوتاه نیز به طور کلی مجال کافی برای مشاهده پیشرفت کار یا روند کاهش مشکلات ایجاد نمی‌کند.
قدم پنجم: روش‌های ارزیابی و تهیه گزارش را به کار بگیرید
-
ارزیابی. برای ارزیابی مشکلات روش‌های زیادی وجود دارد. نظرسنجی، گروه‌های متمرکز، جلسات بحث و گفتگو در باهمستان، مصاحبه با افراد به صورت رو در رو یا تلفنی، مشاوره با متخصصان و رهبران باهمستان، شاخص‌های آماری، نقشه‌کشی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و سایر اندازه‌گیری‌های عددی و ذهنی، همگی می‌توانند تعیین کنند که باهمستان نسبت به آخرین ارزیابی تا چه حد پیشرفت داشته است.
روش‌هایی که تعیین می‌کنید باید بر اساس منابع موجود، تعداد اعضای باهمستان و ماهیت مشکل انتخاب شوند.
-
گزارش‌دهی. یافته‌های خود را بنویسید تا همه بتوانند این نوشته‌ها را بخوانند.
برخی ملاحظات مهم:
-
گزارش باید شامل میزان پیشرفت در راستای اهدافی باشد که تغییر مطلوب را ایجاد خواهند کرد. این اهداف می‌توانند درازمدت باشند (مثلا تا سال ۲۰۱۰حداقل ٩۵% اطفال در باهمستان در زمان لازم واکسینه خواهند شد)، یا اهداف سالانه یا شاخص‌هایی بر اساس ارزیابی سال گذشته یا مراحل باقی‌مانده تا هدف نهایی (ما می‌خواهیم در سال ۲۰۰٩حداقل تا ٨۰% نوزادان را واکسینه کنیم. این رقم در سال ۲۰۰٨، ۷۶% بوده است).
گزارش باید ابعادی از مشکل را در بر گیرد که در ارزیابی قبلی بررسی شده است.
-
گزارش باید در قالبی باشد که اغلب افراد بتوانند آن را درک کنند. برای مثال می‌تواند در فرم چند‌رسانه‌ای بر روی اینترنت قرار گیرد (در سایتی مجزا یا در سایت باهمستان یا گروه ارزیاب). می‌تواند مشتمل بر، یا متشکل از، نقشه‌ها و نمودارهای ساده، نقل قول‌هایی از شهروندان مصاحبه شده یا تصاویر باشد یا علاوه بر این‌ها با صدای راوی همراه باشد که به زبانی ساده تغییرات حاصل شده در مقایسه با ارزیابی قبلی را توضیح می‌دهد.
یکی از شیوه‌های تهیه یک گزارش هدفمند، استفاده از کارت گزارش باهمستان است. کارت گزارش باهمستان، ارزیابی منظمی است که همراه با رتبه‌بندی پیشرفت باهمستان در رسیدگی به مسائل مهم ارائه می‌شود.
کارت گزارش باهمستان در عمل می‌تواند برای مقامات و سیاست‌گذاران فوایدی داشته باشد. چنانچه آنان حامی مالی گزارش باشند، هم مسئولیت رتبه‌بندی آن را بر عهده خواهند داشت (که نه تنها مناسبت دارد، بلکه برای آنان وجهه ایجاد می‌کند) و هم استفاده از آن فرصتی فراهم می‌کند تا بتوانند پیش از دیگران درباره عملکرد خود قضاوت کنند. اگر آنان حاضر به حمایت مالی از گزارشی بی‌طرفانه باشند، از آن استفاده کنند و بر مبنای یافته‌های آن عمل کنند، می‌توانند آن را به ابزاری عالی در جهت توسعه باهمستان و حل مشکلات تبدیل کنند و حتی از آن در جهت منافع سیاسی خود نیز بهره گیرند.
ابزار دیگری که می‌تواند قالب گزارش باشد، مستندسازی قهرمانان باهمستان است. قهرمانان باهمستان کسانی هستند که برای تحقق اهداف باهمستان کار می‌کنند. آنان ممکن است داوطلبانی گمنام، کارمندان سازمان‌های مردم‌نهاد، کنشگران یا سیاست‌مدارانی باشند که حرفه خود را وقف باورهای خود و کسانی کرده‌اند که حاضرند در جهت بهبود امور برای باهمستان تلاشی مضاعف انجام دهند. تمجید از این افراد چند هدف را تامین می‌کند:
- خود قهرمانان و کسانی که مانند آنان هستند و هر روزه طی ساعات متمادی به انجام وظایف سنگین اشتغال دارند و کسی به تلاش‌های آنان توجهی ندارد، از این اقدام نیرو می‌گیرند.
- دیگران که مایلند به قهرمان باهمستان مبدل شوند، از این حرکت الهام می‌گیرند.
- تلاشی که صرف می‌کنند و اهمیت آن، در معرض دید عموم قرار می‌گیرد.
- مردم نسبت به کل فرآیند ارزیابی دید مثبتی پیدا می‌کنند.
- جنبه مثبت اصل پاسخگویی مورد تاکید قرار می‌گیرد: اینان کسانی هستند که خود را پاسخگو می‌دانند و حاضرند تا جایی که لازم است تلاش کنند تا هم انتظارات خود از خویش را برآورده سازند و هم باهمستان را ناامید نکنند.
قدم ششم: فرآیند ارزیابی و تهیه گزارش را آغاز کنید
ارزیابی را اجرا کنید و گزارش را تهیه و منتشر کنید.
خوب است تلاش خود را نیز مورد ارزیابی قرار دهید و این کار را در آینده نیز ادامه دهید تا بتوانید آن را اصلاح نمایید و دقت و سودمندی ارزیابی را افزایش دهید.
قدم هفتم: آمادگی داشته باشید تا فرآیند ارزیابی و گزارش‌دهی را برای همیشه ادامه دهید
همانطور که در این بخش و در مطالب جعبه ابزار باهمستان بارها گفته شد، تلاش برای سلامت و توسعه باهمستان امری مستمر است. این حرکت با به پایان رسیدن پروژه‌ای خاص یا دستیابی به هدفی خاص متوقف نمی‌شود. اگر باهمستان شما برای بالا بردن کیفیت زندگی خود کمپینی ده ساله راه می‌اندازد، در پایان ده سال کار به پایان نخواهد رسید. چنانچه در کار خود موفق بوده باشید، باید کیفیت به دست آمده را حفظ کنید تا استمرار داشته باشد. اگر به اهداف خود دست نیافته باشید نیز هنوز کوشش بیش‌تری لازم است. در هر دو صورت، برای اطمینان از بهبود مستمر شرایط در باهمستان، به ارزیابی و تهیه گزارش نیاز خواهید داشت.
خلاصه
ارزیابی و تهیه گزارش منظم از وضعیت باهمستان یکی از روش‌های تاثیرگذاری بر سیاست است. این فرآیند سیاست‌گذاران، سازمان‌های خدمات مستقیم و خود باهمستان را در قبال حل مشکلات باهمستان پاسخگو می‌کند و عموم مردم را در جریان حوزه‌های مسئله‌ساز و روند پیشرفت قرار می‌دهد.
ارزیابی و گزارش‌دهی منظم اگر به خوبی انجام شود، مناسبتی است که همگی در انتظار آن خواهند بود. این فرآیند نشان‌دهنده موفقیت‌های قابل توجه و حوزه‌هایی است که نیاز به توجه بیش‌تری دارند و در عین حال الهام‌بخش و نیرودهنده باهمستان جهت پیگیری اقدامات لازم بعدی است.
کمال مطلوب آن است که فرآیند ارزیابی، گزارش‌دهی و پاسخگویی را خود باهمستان انجام دهد؛ خواه با یاری هیاتی ائتلافی از ذی‌نفعان یا فرآیندی «رسمی» به سرپرستی سیاست‌گذاران. امتیاز گروه اول آن است که احتمالا واقع‌گرا و معقول هستند. این روش تضمین می‌کند که نظر همه افراد آسیب‌دیده از مشکل، در برنامه‌ریزی راهبردی مد نظر قرار گیرد تا مشکل را مورد توجه قرار دهند و خود را صاحب فرآیند بدانند (در این شرایط احتمال موفقیت عمل بیش‌تر خواهد بود).
هنگامی که سیاست‌گذاران از توجه به مسائل مهم چشم‌پوشی کنند یا در توجه به آن‌ها مقاومت نشان دهند، می‌توان فرآیند ارزیابی و گزارش‌دهی را پیشنهاد کرد یا اجرای آن را به آژانسی سپرد که مستقیما با افراد متاثر از موضوع در ارتباط است؛ یا می‌توان کار را با کمک باهمستان یا سایر گروه‌های فعال محلی یا سازمانی ناظر انجام داد. در این موارد هدف اصلی فرآیند، شناسایی افراد مسئول سیاست‌گذاری و ترغیب آنان به انجام کاری با استفاده از افکار عمومی خواهد بود.