تغییرات آب‌وهوایی و فجایع طبیعی باعث شده‌اند که مردم به باهمستان‌های گوناگونی در سراسر جهان مهاجرت کنند. باهمستان‌هایی که روزگاری کم‌وبیش همگون بوده‌اند، اکنون با هجوم گسترده تازه‌واردانی با پیشینه‌های نژادی، قومی و فرهنگی ناهمگون مواجه‌اند.
در این باهمستان‌ها باید ساختارها و فرآیندهایی باشد تا اطمینان به دست آید که با همه شهروندان یکسان و عادلانه رفتار می‌شود.
باهمستان همه‌شمول چیست؟
یک باهمستان همه‌شمول چنین عمل می‌کند:
- هر چه در توان دارد می‌کند تا به همه شهروندانش احترام بگذارد، آن‌ها را از دسترسی کامل به منابع برخوردار می‌سازد و ترویج‌گر رفتار برابر با شهروندان و و فرصت‌های برابر برای آن‌هاست.
- می‌کوشد تا هر شکلی از تبعیض را از میان ببرد.
- در فرآیندهای تصمیم‌گیری که بر سرنوشت شهروندان تاثیرگذار است، همه آن‌ها را مشارکت می‌دهد.
- برای چندگونگی ارزش قائل است.
- به رخدادهای نژادپرستانه و انواع دیگر تبعیض‌گرایی به سرعت واکنش نشان می‌دهد.
چرا ایجاد باهمستانی همه‌شمول مهم است؟
- نباید گذاشت که فعالیت‌های انحصارگرایانه و بی‌عدالتی‌هایی بر مبنای هویت گروهی و عواملی مشابه اتفاق بیفتد یا ادامه پیدا کنند.
- همه مردم حق دارند که بخشی از تصمیم‌هایی باشند که بر سرنوشت آن‌ها یا گروهایی که به آن‌ها تعلق دارند تاثیرگذار است.
- تنوع زندگی ما را غنی و پرمایه می‌کند، از این رو ارزش دارد که به تنوع و چندگونگی در باهمستان خود ارج بگذاریم.
چه هنگام باید باهمستانی همه‌شمول ساخت؟
باهمستان همه‌شمول را می‌توان در هر زمان به وجود آورد. اما نیاز به داشتن چنین باهمستانی وقتی بیش از همیشه آشکار می‌شود که تصمیمی گرفته شده باشد یا اتفاقی افتاده باشد که به گروه خاصی از مردم آسیب زده است.
مهم است که انگیزه نهانی فرد، گروه یا باهمستانی را که می‌خواهد باهمستانی همه‌شمول بسازد در نظر بگیریم، زیرا این انگیزه بر موارد زیر اثرگذار است:
- انواع و توالی راهبردهایی که برگزیده می‌شوند – اگر بحرانی پیش بیاید، شاید لازم باشد کار را با راهبردی آغاز کنید که ماهیت ناسازگاری را دگرگون می‌کند. اگر بحرانی در میان نباشد، بلکه فقط بینش یک رهبر باهمستان باعث شده که حرکتی برای ایجاد باهمستان همه‌شمول پدید آید، شاید بخواهید که در آغاز کمپینی برای آموزش مردم به راه اندازید.
- امکانات موجود – اگر نهادی بزرگ یا بنیادی محلی برای این کار پیشقدم شده‌اند و انگیزه داشته‌اند می‌توان امکانات بیش‌تری را بسیج کرد.
- مقدار پشتیبانی و کارشکنی – اگر گروه غالب در باهمستان به اندازه هر گروه دیگر انگیزه داشته باشد، احتمالا پشتیبانی‌ها بیش‌تر خواهد بود. اما اگر گروه غالب هیچ علاقه‌ای به دگرگون کردن وضعیت موجود نداشته باشد، به احتمال زیاد کارشکنی‌ها و موانع بیش‌تر خواهد بود.
- سرعت پیشرفت – اگر رهبران و گروه‌های اصلی حامی باهمستان همه‌شمول باشند، پیشرفت شتاب بیش‌تری به خود می‌گیرد.
- پیامدهای قابل انتظار – اگر هدف افزایش آگاهی باشد، همه کسانی که دخیل هستند – در صورتی که راجع به گروه‌های دیگر چیزهای تازه بیاموزند – به احتمال زیاد راضی خواهند بود. چنانچه هدف ترویج رفتار عادلانه با همه گروه‌ها باشد، همه کسانی که دخیل هستند به احتمال زیاد از تغییر سیاست خشنود خواهند بود.
تحقیق کنید و درباره باهمستان اطلاعات به دست آورید.
بررسی کنید و ببینید که چه گروه‌های عمده‌ای در باهمستان زندگی می‌کنند و درباره پیشینه آن‌ها اطلاعات به دست آورید (به عبارت دیگر، درباره طول مدت اقامتشان، الگوهای مهاجرت و تغییرات در پایگاه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن‌ها).
برای انجام این کار چند راه وجود دارد. درباره تشکیلات اجتماعی گروه‌های ناهمگون – از جمله درباره ویژگی‌های اجتماعی، شبکه‌های پشتیبان و موسسات اصلی آن‌ها – اطلاعات به دست آورید.
از همان آغاز، بانفوذترین رهبران گروه‌های اصلی باهمستان را به مشارکت بخوانید تا رهنمود ارائه دهند.
یک شورای باهمستان تشکیل دهید که متشکل از رهبران بانفوذ در گروه‌های ناهمگون باشد تا به کمک آن‌ها اطلاعاتی را که پیش‌تر به دست آورده‌اید بازبینی، تحلیل و خلاصه کنید. حتما علاوه بر نیازها، امتیازات و منابع فرهنگی گروه‌ها را هم شناسایی کنید.
با شورای باهمستان همکاری کنید تا راه‌های دسترسی بالقوه و یا راهبردها را برای ساختن باهمستانی همه‌شمول شناسایی کنید.
ببینید که گروه‌های گوناگون و رهبرانشان، مشکلات و نگرانی‌ها را به چه شکل مطرح و توصیف می‌کنند؛ همین مشاهده را درباره گروه‌هایی داشته باشید که ممکن است با مرتکبان رفتارهای انحصارگرا مربوط باشند و یا در قبال این رفتارها بی‌اعتنا و خاموش بمانند. به کمک این اطلاعات تا حدوی پی می‌برید که چه کسانی یا چه رهبرانی بیش از همه برای پذیرش تغییر آماده‌اند و چه کسانی بیش از دیگران در برابر تغییر مقاومت می‌کنند.
افرادی را که معرف گروه‌های ناهمگون هستند، به عنوان کسانی که از نظر قدرت، احترام و اهمیت یکسانند، گرد هم آورید.
همه گروه‌های شرکت‌کننده باید برابر پنداشته شوند. لازم است که روش‌ها و فرآیندهایی رسمی یا غیررسمی در پیش گرفته شود تا این اطمینان به وجود آید که با همه یکسان رفتار می‌شود و تصمیم‌ها به صورت گروهی گرفته می‌شوند.
برای اعضای گروه‌های ناهمگون فرصت‌هایی فراهم کنید تا همانندی‌ها و ناهمسانی‌ها خود را بشناسند و با هم در میان بگذارند.
وقتی افراد از هم شناخت شخصی پیدا کنند، کم‌تر تمایل دارند که گروهی دیگر را به چشم کلیتی یکدست و همگون ببینند. این به اعضای گروه‌ها امکان می‌دهد که دریابند حتی اگر در بعضی موارد با هم فرق دارند، ممکن است در مواردی دیگر هویت یا اهداف و دیدگاهی یکسان داشته باشند.
فرصتی برای شناسایی امتیازات هر گروه به وجود آورید و به عنوان بخشی از کار از این امتیازها استفاده کنید و آن‌ها را مبادله کنید.
منظور از امتیاز در این متن ارزش‌ها، سنت‌ها، رویدادهای تاریخی، انواع هنر‌ها، ساختار زبان و ویژگی‌های دیگری است که باعث می‌شوند گروهی از مردم به هویت خود ببالند. در تمام مراحل کار، به جست‌وجوی فرصت‌ها و موقعیت‌هایی برای مبادله این نوع اطلاعات باشید. برای نمونه در جلسات شورای باهمستان و یا در گفت‌وگوهای باهمستانی دیگر می‌توانید چنین فرصت‌هایی را پدید آورید. می‌توانید با سردبیر یک روزنامه محلی همکاری کنید و یک مجموعه مقاله درباره ویژگی‌ها و امتیازات هر یک از گروه‌های عمده باهمستان منتشر کنید؛ و یا می‌توانید با یک ایستگاه رادیویی پرشنونده همکاری کنید و از دست‌اندرکاران آن بخواهید در هفته ساعتی از پخش خود را به معرفی این گروه‌ها اختصاص دهند.
ناسازگاری‌ها را شناسایی کنید، آن‌ها را محترم بشمارید و ماهیت آن‌ها را به ظرفیتی بهتر و پیوندهایی مستحکم‌تر در باهمستان تغییر دهید.
در صورتی که گروه‌ها فرهنگ‌های یکدیگر را درک نکنند و ارج نگذارند، یا اطلاعات نادرست داشته باشند و یا پیش‌داوری‌های منفی کلیشه‌ای درباره هم داشته باشند و یا نیز اگر برای تصاحب امکانات و قدرت با هم چشم و هم چشمی داشته باشند، بروز ناسازگاری میان دو یا چند گروه شاید امری اجتناب‌ناپذیر باشد.
در این حالت می‌توانید هماهنگ‌کننده‌ای را از محیط بیرون از باهمستان استخدام کنید که در تمام مراحل با شما و شورای باهمستان همکاری کند، تا این ناسازگاری‌ها رفته رفته تغییر شکل دهند.
ترویج شمولیت همگانی، برابری و عدالت حتما باید از حمایت نهادی برخوردار باشد.
منظور از برابری این است که فرصت‌های اقتصادی، اجتماعی و تحصیلی برای همه دسترس‌پذیر باشد. عدالت به معنای رفتار عادلانه و پاداشی درخور منطبق با ارزش‌های عرف، ضوابط یا قانون است.
پشتیبانی نهادها (از جمله دولت‌های محلی، مدرسه‌ها، شبکه‌های باهمستان، گروه‌های دینی، رسانه‌ها) برای ایجاد محیطی که از تلاش باهمستانی شما حمایت کند، ضروری است. به دلیل پایگاه، قدرت، امکانات و روابطی که این نهادها دارا هستند، می‌توانند فعالیت شما را تایید و تضمین کنند و یا مانع از آن شوند.
اگر رهبران نهادی بخشی از شورای باهمستان نیستند، آن‌ها بشناسید و در فعالیت خود سهیم کنید. می‌توانید درباره فعالیت خود سخنرانی‌هایی ارائه کنید، و یا از رهبران دعوت کنید که در مراسم یا فعالیت‌های مربوط به طرح شما شرکت کنند.
راهی پیدا کنید که به آن نهاد نشان دهید چگونه با ارج گذاشتن به همه گروه‌های اصلی و در بر گرفتن همه آن‌ها می‌تواند سود ببرد.
از کار گروهی موفقیت‌آمیز قدردانی کنید و آن را بستایید.
کارهای گروهی موفق نه فقط باعث بهبود باهمستان می‌شوند، بلکه روابط گروه‌ها را قوی‌تر می‌کنند. این نوع کنش، تجربه مثبت کار مشترک و پیامد آن را مستحکم می‌کند. گروه‌ها احتمالا بیش از پیش مایل خواهند بود که باز هم کار مشترک انجام دهند.
پس بخشی از وقت خود را به قدردانی و گرامیداشت حتی کوچک‌ترین دستاوردهای کار گروهی اختصاص دهید.
روابط، راهبردها و تغییرات را در چند سطح حفظ کنید و استمرار ببخشید.
ساختن یک باهمستان همه‌شمول رویدادی نیست که شروعی و پایانی داشته باشد. بلکه فرآیندی است که پیوسته در حال تکامل است. گاهی ممکن است احساس کنید که باهمستان سه گام به پیش برداشته است و دو گام به پس. یا این که شما سه کنش موفقیت‌آمیز داشته‌اید و شش تلاش بی‌اثر. آنچه موفقیت و پیشرفت محسوب می‌شود، در مقایسه با ناکامی و پس‌رفت، بستگی دارد به فرد، گروه و نهاد. صرف نظر از اینکه شما در کجای کار هستید، حفظ و تداوم روابط، راهبردها و تغییرات – هر قدر هم ناچیز و کم‌اهمیت باشند – مهم است، زیرا همین‌ها ابزاری می‌شوند برای مدیریت فرآیند ساخت باهمستانی همه‌شمول. فرصت‌هایی ایجاد کنید تا تماس و همکاری مکرر میان گروه‌ها حفظ شود. برای نمونه، اگر سه گروه دست به دست هم داده‌اند تا یک فوق برنامه جدید چندفرهنگی را برای دانش‌آموزان آغاز کنند و موفق هم بوده‌اند، آن‌ها تشویق کنید که برنامه خود را نهادینه کنند. برای این منظور شاید لازم باشد کسی را استخدام کنید تا برای تداوم برنامه منابع مالی بیش‌تری بیابد و درخواست کمک مالی بنویسد.
خلاصه
ایجاد باهمستان‌های همه‌شمول کار آسانی نیست. نتایج کار یک‌شبه پدیدار نمی‌شود. این کار زمان‌بر است و شکیبایی، پشتکار و شهامت می‌طلبد، زیرا که هدف آن تغییر دادن نگرش‌ها، رفتارها و سیاست‌هاست. این کار مستلزم راهبردهایی است که در چند سطح از جمله سطوح فردی، گروهی و نهادی عمل کنند.