محافظت از كیفیت محیط زیست
وقتی به «محیط زیست» فكر می‌كنیم، آنچه معمولا به ذهنمان خطور می‌كند، تصویر جنگل‌ها، تپه‌ها، سواحل، علفزارها و جویبارها بدون حضور انسان‌ها، یا با تعداد كمی انسان در اطرافشان است. البته این یكی از وجوه منظور ما از محیط زیست است؛ فضاهای بكری كه به عملكرد طبیعت سپرده شده‌اند و ما فقط از آن‌ها دیدن می‌كنیم. اما محیط زیست ما شامل خیابان‌های شهری، مزارع، كارخانه‌ها، پارك‌ها، معادن، ساختمان‌های اداری و منازل مسكونی هم می‌شود.
از این رو، وقتی از كیفیت محیط زیست صحبت می‌كنیم، منظورمان كیفیت كل محیط زیست است، نه فقط محیط زیست طبیعی. كیفیت محیط زیست معیارِ سلامت محیط زیست (شامل گیاهان و حیوانات تحت حفاظت) و نیز تاثیری است كه بر سلامت، آسایش و وضعیت روانی كسانی می‌گذارد كه در آن ساكن‌اند.
محیط زیست ما در وسیع‌ترین تعریفش شامل هوا، آب و زمینی می‌شود كه كره ما را تشكیل می‌دهند و همچنین گیاهان و حیواناتی كه در آن زندگی می‌كنند. علاوه بر این، محیط زیست ساخت دست بشر را هم باید به حساب بیاوریم، محیط زیستی كه برای خودمان ایجاد كرده‌ایم، و اینكه این محیط زیست چه اثراتی بر سلامت و آسایش خودمان دارد و بر بهداشت محیط زیست طبیعی، بر منابعی كه به آن‌ها اتكا می‌كنیم تا از محیطی كه ساخته‌ایم محافظت كنیم، بر بازآفرینی امكاناتی كه محیط زیست طبیعی انجام می‌دهد و نیز بر زیبایی‌شناسی: نقشی كه زیبایی‌های طبیعی در روابط میان ما و محیط زیست ایفا می‌كنند.
وقتی حفاظت از كیفیت محیط زیست را بررسی می‌كنیم، همه این چیزها را در نظر می‌گیریم.
چرا باید از كیفیت محیط زیست محافظت كنید؟
دلایل ضرورت محافظت از كیفیت محیط زیست، طیف وسیعی را در بر می‌گیرد.
- برای محافظت از سلامت باهمستان و اعضایش
- برای محافظت از منابع باهمستان
- برای ایجاد كیفیت مطلوب‌تر و بهتر برای زندگی
- برای ارتقای ویژگی زیبایی‌گرایی باهمستان
- برای جذب كسب و كارهای مساعد با محیط زیست و حفظ سلامت اقتصادی
- برای جذب بازدیدكننده‌ها و ساكنین جدید
- برای محافظت از تاریخچه باهمستان و خاطرات جمعی آن
- برای حفاظت از باهمستان در مقابل بلایای طبیعی
- برای ممانعت از اینكه افراد اعمال خطرناكی به ضرر محیط زیست انجام دهند و بعدها پشیمان شوند
- برای محافظت از انواع جانداران در حال انقراض
- برای محافظت از اكوسیستم‌ها
- و برای آنكه از کره زمین به خوبی محافظت کنیم.
چه وقت باید از كیفیت محیط زیست محافظت كنید؟
شما باید هموار به كیفیت محیط زیست توجه كنید، اما موقعیت‌هایی هم پیش میآیند كه خصوصا لازم می‌شود یا مطلوب است كه برای محافظت از آن كاری هم انجام گیرد.
- زمانی كه محیط زیست به‌ویژه در خطر است
- زمانی كه توسعه باهمستان در پیش است
- زمانی كه توسعه تجاری، صنعتی یا خانه‌سازی در دست اجراست
- زمانی كه یك بحران محیط زیست ایجاد شده است
- زمانی كه یك رویداد رسانه‌ای یا همگانی وجود دارد كه مستلزم توجه به محیط زیست است
- زمانی كه برای محافظت از زمین، شروع طرح‌های مساعد محیط زیست، یا انجام تحقیقات روی محیط زیست، بودجه‌ای (اعم از خصوصی یا دولتی) موجود است
چطور از كیفیت محیط زیست محافظت می‌كنید؟
محافظت از كیفیت محیط زیست به این معناست:
- اقدام پیش از وقوع، برای تصاحب یك فایده بالقوه برای محیط زیست، یا برای جلوگیری از یك خطر واقعی یا محتمل برای كیفیت محیط زیست (یعنی به خدمت گرفتن یك احیاكننده «فضای سبز» برای احیای یك زمین آسیب‌دیده شهری، کسب خدمات حفاظتی برای وسعت زیادی از زمین‌های طبیعی، جلوگیری از ساخت تاسیسات آلوده‌كننده صنعتی).
- فعال شدن در یك عملیات در دست اجرا، جهت تضمین و تداوم حفظ منافع محیط زیست، یا متوقف كردن فعالیتی كه عملا یا بالقوه برای كیفیت محیط زیست مضر است. (به عنوان مثال، كار روی تداوم تخصیص بودجه برای محافظت از، و تحقیق روی محیط زیست، یا واداشتن یك كارخانه به توقف دفع غیرقانونی فضولات).
- اقدام پس از وقوع، برای ترمیم خرابی‌های محیط زیستی و احیای كیفیت محیط زیست (مثلا واداشتن یك كارخانه به تمیز كردن یك رودخانه، پس از آنكه فضولات خود را به صورت غیرقانونی در آن دفع كرده است).
دلیل فهرست كردن این‌ها، ترتیب در اولویت است. یعنی اگر فرصتش پیش آید، اقدام پیش از وقوع بسیار موثرتر از اقدام حین عمل یا پس از وقوع است. به همین دلیل، بسیار مهم است كه مدام در جریان مسائل محیط زیستی باشیم، تا بتوانیم پیش‌دستی كنیم و هم برای خطرات احتمالی و هم برای منافع احتمالی طرح بریزیم و از هر فرصتی برای اقدام، پیش از آنكه مطلقا ضرورت پیدا كند، استفاده كنیم.
روی مسائلی كه به موثرترین وجه می‌توانید از عهده‌شان برآیید، تصمیم بگیرید
برای این تصمیم چند عامل را باید در ذهن داشته باشید:
میزان قطعی و بالقوه تعداد افراد و قدرت گروهتان. اگر گروهتان كوچك باشد و نفوذ كمی داشته باشید، می‌توانید یك مسئله محلی را حل كنید. اما حل یك مسئله ملی، بدون آنكه با گروه‌های دیگر در ارتباط باشید، خارج از توانتان خواهد بود.
نمایه مسئله. اگر مسئله طوری باشد كه همین حالا هم خیلی‌ها از آن خبر داشته باشند و برایشان مهم باشد، كار شما بسیار آسان‌تر خواهد بود، تا اینكه بخواهید به همه اطلاع بدهید كه اصلا چنین مسئله‌ای وجود دارد.
منابع. یك ابتکارعمل قانونی و حمایتی معمولا به منابع مالی نیاز دارد و مستلزم فعالیت افراد زیادی است. اگر این عوامل در دسترس نباشند، انتظار شما از كاری كه باید انجام شود، محدود خواهد بود.
اهمیت و فوریت مسئله. همانطور كه گفتیم، بعضی از مسائل آنچنان مهم هستند و فرصت پرداختن به آن‌ها چنان كوتاه است كه بدون در نظر گرفتن اینكه عوامل دیگر مهیا هستند یا خیر، بی‌معطلی باید دست به عمل بزنید. اگر یك توسعه‌دهنده قصد داشته باشد یك بخش فرعی از تاسیسات خود را درست كنار یك زمین خوش‌منظره یا دریاچه مورد علاقه عموم بنا كند، بدون اینكه هیچ طرح مشخصی برای مدیریت فاضلابش داشته باشد، اگر یك كارخانه تولید سیمان فضولات خود را در محلات آبخیزی تخلیه و دفع می‌كند كه تامین‌كننده آب چاه‌های شهر است، اگر یك كارخانه پردازش مجدد آهن‌آلات سنگین قصد دارد كارخانه‌اش را در مجاورت یك مدرسه بنا كند، ضروری است كه درگیر مسئله شوید.
درباره واقعیت‌های علمی، اجتماعی، اقتصادی، قانونی و سیاسی وضعیت، آنچه را لازم است فرا بگیرید.
هیچ مسئله محیط زیستی‌ای به طور مستقل وجود ندارد. اینكه پیامدهای كاری كه می‌كنید و پیامدهای كل شرایط را به عنوان یك کلیت بدانید، اهمیت حیاتی دارد.
تاریخچه وضعیت
آیا این وضعیت قبلا هم پیش آمده است؟ چه اتفاقی افتاد و نتایجش چه بود؟ آیا آن وضعیت قبلی بر وضعیت حاضر تاثیر می‌گذارد؟ چه كسانی درگیر مسئله بودند و آن‌ها حالا كجا هستند؟ دانستن آنچه در گذشته اتفاق افتاده است، مانع از آن می‌شود که اشتباهات دیگران را تكرار كنید و بهتر می‌فهمید كه متحدین شما چه كسانی باید باشند و چرا.
اگر مسئله بعد علمی دارد، چه علمی است؟
مواد شیمیایی‌ای كه در رودخانه تخلیه می‌شوند، دقیقا چه موادی هستند و تاثیرات كوتاه‌مدت و درازمدت آن‌ها بر سلامت افراد و حیوانات و به طور كلی محیط زیست، چیست؟ انرژی خورشیدی عملا چطور عمل می‌كند و هزینه‌ها و منافع واقعی آن چیست؟ شما وظیفه دارید پاسخ سوالاتی را كه ممكن است در خصوص مسئله از شما بپرسند، بدانید. معنی‌اش این نیست كه شما باید یك فیزیكدان هسته‌ای باشید، اما باید متون مربوط به مسئله را مطالعه كنید و كسانی را پیدا كنید كه فیزیكدان هسته‌ای (یا آب‌شناس، یا زیست‌شناس، یا ...) باشند و به شما كمك كنند مسئله را بهتر بفهمید، سوالات فنی را كامل‌تر جواب دهند و به واسطه دانششان به تلاش شما اعتبار بدهند.
پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تلاش‌های شما
این پیامدها را با هم ذکر کردیم، چون موضوعات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی معمولا درهم پیچیده‌اند، مخصوصا وقتی مسائل محیط زیستی مطرح باشند. ما قبلا به متعادل كردن ارزش‌های بازآفرینی، نیاز به منابع و كیفیت‌های محیط زیست اشاره كردیم، یعنی همه چیزهایی كه این سه حوزه متصل از درون را در بر می‌گیرند. آن كارخانه آلوده‌ساز چه تعداد مشاغل برای باهمستان تامین می‌كند؟ مدیرعامل آن شركت بهره‌برداری از معدن به كدام سیاستمداران هزاران دلار رشوه داده یا با كدامشان همکلاس بوده است؟ تلاش‌های گروه فشار صنعتی، كه شما امیدوارید مقرراتی وضع كنند، چقدر قوی است؟ افراد باهمستان تا چه حد به صاحب ملك حق می‌دهند كه هر چه دلش می‌خواهد با ملكش بكند؟ این‌ها نوع سوالاتی هستند كه باید پیش از یافتن یك راهبرد برای حل مسئله، در نظر داشته باشید. دانستن پاسخ این سوالات به شما كمك می‌كند که بدانید در کدام موارد دست بالا دارید، با چه موانعی مواجه هستید، مخالفین و موافقین شما چه كسانی ممكن است باشند و موثرترین شگردها كدام هستند.
به خدمت گرفتن متحدین
محافظت از كیفیت محیط زیست كار افراد تک‌رو نیست. تاریخ پر است از روایت‌های فساد و قدرت‌های سیاسی‌ای كه توسط جنبش‌های گسترده اجتماعات محلی کنار زده شده‌اند. هر چه شمار افرادی که از مسئله آگاه می‌کنید (كه خود بخشی از طرح راهبردی شماست) وآن‌ها را درگیر تلاش‌های خود می‌كنید، بیش‌تر باشد، در موقعیت بهتری قرار می‌گیرید.
علاوه بر اعضای دلسوز باهمستان، باید به دنبال متخصصینی در رشته مورد نظر، دانشمندان، مهندسین و حقوق‌دانان محیط زیستی بگردید، كه مسئله شما برایشان اهمیت داشته باشد و بتوانند به حل مسائل فنی و آموزش عموم كمك كنند. حتی مهم‌تر از آن، به دنبال سیاستمداران محلی، ایالتی و ملی‌ای بگردید كه علاقه‌مند به مسئله و مایل به دفاع از آن باشند، یا حداقل از جنبش شما حمایت كنند. گروه تعیین‌كننده آخری كه می‌توانید به خدمت بگیرید، رسانه‌ها هستند: اگر می‌توانید با خبرنگاران و سردبیران رسانه‌های مختلف رفاقت كنید. به این صورت می‌توانید مطمئن شوید كه حرف شما نیز شنیده خواهد شد.
یك برنامه راهبردی تدوین کنید
حالا كه درباره مسئله‌ای كه می‌خواهید به حلش بپردازید، تصمیم گرفته‌اید و تحقیق كرده‌اید و توجه مردم را به موضوع جلب کرده‌اید، وقتش رسیده كه تلاشتان را طرح‌ریزی كنید. همانطور كه مدام در «جعبه‌ابزار» تكرار می‌كنیم، مشارکت در بیش‌تر موارد بهترین فرآیند طرح‌ریزی است؛ یعنی درگیر كردن هر چه بیش‌تر آن بخش‌ها و گروه‌های باهمستان که از مسئله متاثر شده‌اند. این فرآیند اشراف و مالکیت محلی بر مسئله و پشتیبانی باهمستان را از هر طرحی که لازم شود به همراه دارد. در نتیجه همه را متعهد می‌كند كه طرح را به بار بنشانند.
بسته به مسئله‌ای كه درگیر آن هستید، جدول زمانی آن و علت دست زدن به این تلاش، شاید لازم شود یکی یا هر دوی این رویکردها را برگزینید:
- برنامه‌ای برای كاری كه می‌خواهید انجام دهید. این ممكن است یك طرح راهبردی باشد كه در طول زمان شامل محافظت از كیفیت محیط زیست در باهمستان بشود. مثلا ممكن است شامل حفاظت از حوزه‌هایی باشد كه در حال حاضر هنوز در خطر نیستند، یا شامل ترغیب مسئولین باهمستان به ارائه مشوق به آن دسته از توسعه‌دهندگان مسکن باشد كه با رعایت اصول ساختمان‌سازی مساعد با محیط زیست موافقت می‌کنند. ممكن است بخواهید پیش از انجام کار توسعه، برای خرید زمین‌های حساس و آسیب‌پذیر پول جمع كنید، یا یك اتحادیه زمین‌داران تشكیل بدهید تا با مالكین و با مسئولین باهمستان همكاری كند و از فضاهای باز محافظت كند. نكته مهم این است كه این‌ها طرح‌های عملیاتی هستند كه برای محافظت كیفیت محیط زیست به كار میآیند، اما واكنشی نسبت به تهدیدهای فوری نیستند.
- برنامه‌ای برای برای كاری كه باید انجام دهید. این برنامه روی دیگر سكه است: راهبردی برای پیشگیری از وقوع یک فاجعه محیط زیستی عنقریب و یا فاجعه‌ای که اتفاق افتاده. مثلا ممكن است نیاز باشد مانع دفع مواد سمی یك فعالیت آلوده‌ساز در محل خاصی شوید. یا مانع كار توسعه‌دهنده‌ای شوید كه می‌خواهد یك قطعه زمین جنگلی یا تالابی را آسفالت كند. ممكن است بخواهند یك نیروگاه با سوخت ذغالی را در كنار یك مدرسه یا محله مسكونی تاسیس كنند. مسئله هر چه كه باشد، عمل می‌طلبد، آن هم خیلی سریع. در اینجا طرح‌ها كوتاه‌مدت هستند، اگرچه ممكن است طرح راهبردی شما شامل كارهایی شود كه به محض خلاص شدن از خرابی یا خطر آنی، بخواهید كه برای حفاظت یا به حال اول برگرداندن مسئله انجام دهید.
این‌ها پنج عنصری هستند كه در طراحی و برنامه‌ریزی‌تان حتما در نظر بگیرید:
تبلیغ و حمایت. تقریبا همه طرح‌های راهبردی برای محافظت از كیفیت محیط زیست، باید با یك طرح تبلیغ و جلب حمایت همراه باشد. اگر بخواهید نتیجه‌ای به دست آورید، صرف نظر از اینکه بتوانید یک قانونگذار، یا دیگر سیاستمداران را ترغیب به حمایت از هدف خود کنید، باید مرتبا با مقامات و مردم درباره طرح صحبت و آن را تبلیغ کنید. تبلیغ و جلب حمایت برای هر اقدام باهمستانی موفق، خصوصا در مورد اقداماتی كه مربوط به قانون‌گذاری یا تعیین مقررات باشند - چنانچه مسائل مربوط به محیط زیست اغلب مربوط می‌شوند - ضروری است. شما باید به عنوان بخشی از هر طرح راهبردی در محافظت از كیفیت محیط زیست، فعالیت‌های تبلیغی و جلب سازمان‌دهی كنید و اجرا کنید. این می‌تواند مفیدترین ابزار شما برای جا انداختن سه عنصر اول از چهار عنصر باشد.
قوانین، مقررات و سیاست‌ها. یكی از راه‌های اطمینان از اینكه منافع مشخصی برای محیط زیست كسب شده یا از اقدامات یا نتایج منفی مشخصی اجتناب شده است، تصویب قوانینی است كه حافظ كیفیت محیط زیست باشند.
اگرچه قوانین زیادی وجود دارند كه بر كیفیت محیط زیست تاثیر می‌گذارند، اما قوانینی تعیین‌كننده است كه اجرای آن‌ها اجباری باشد و عدم اجرای آن‌ها مجازات واقعی در پی داشته باشد. در واقع برای بسیاری از شركت‌های بزرگ، نادیده گرفتن قوانین مربوط به محیط زیست و پرداخت جریمه‌های ناچیز مربوطه، سود بیش‌تری دارد تا اطاعت از آن قوانین. تا زمانی كه رفتارها در قبال محیط زیست به دقت بررسی نشوند و تحت فشار قرار نگیرند و تا زمانی كه مجازات شكستن آن قوانین جدی نباشد، بهتر است قانون‌گذاران به خود زحمت ندهند.
یك راه ممکن دیگر، لغو یا تغییر قوانین موجودی است كه علیه كیفیت محیط زیست عمل می‌کنند. این‌ها قوانینی است كه فرآیندهای مخرب محیط زیست را مجاز می‌كند، یا قوانینی كه هیچ فشاری ایجاد نمی‌كند، و یا نقض آن هیچ مجازاتی ندارد.
علاوه بر قوانین خاص، مقررات و سیاست‌های آژانس‌ها و باهمستان‌های دولتی هم می‌توانند استانداردهایی برای محیط زیست تعیین کنند. آن‌ها معمولا مسائلی مانند فعالیت‌هایی كه در زمین‌های حفاظت‌شده مجاز است، محل‌هایی كه تردد وسایل نقلیه در آن‌ها آزاد است، تعداد بازدیدكنندگان برای یك مكان خاص و غیره را كنترل می‌كنند.
مشوق‌ها. برای محافظت از كیفیت محیط زیست، ارائه مشوق در مقابل همكاری كسب و كارها، صنایع، توسعه‌دهندگان مسکن و دیگران، موثرتر از وضع مقررات و قوانین است (هرچند ممكن است برای ارائه مشوق هم نیاز به قانون باشد). تخفیف مالیاتی برای ساختن ساختمان‌های دارای فضای سبز (یا مساعد با فضای سبز)، یا به كارگیری تكنولوژی ضدآلودگی، تخصیص كمك‌های مالی برای استفاده از انرژی جایگزین، تعویض قطعه زمینی كه نیاز به محافظت دارد، با قطعه زمین دیگری در محلی مساعدتر برای توسعه. همه این‌ها و خیلی بیش‌تر از این‌ها می‌توانند تجارت و صنعت را به این نکته متقاعد کند كه محافظت از كیفیت محیط زیست هم می‌تواند سودمند باشد و هم اعتبار اجتماعی برایشان كسب كند.
آموزش. هر قدر تعداد بیش‌تری از عموم، قانون‌گذاران و سیاست‌گذاران، تجارت و صنعت، توسعه‌دهندگان، متوجه نتایج واقعی اقدامات مختلف در رابطه با محیط زیست شوند، جلب حمایت عمومی و سایر حمایت‌ها برای حركت در مسیر درست (یا برای مباحثات عمومی برای رسیدن به یك مسیر درست) آسان‌تر خواهد بود. در اینجا رسانه‌ها هم به اندازه داشتن بهترین اطلاعات علمی و غیره می‌توانند كمك كنند. نظرسنجی‌هایی كه در ایالات متحده انجام می‌شود، همواره نشان می‌دهد كه اكثریت بزرگی از شهروندان به محیط زیست اهمیت می‌دهند، اما تنها عده كمی از آن‌ها برای گرفتن تصمیمات آگاهانه در این باره، اطلاعات كافی دارند. به طور كلی، افراد هر چه مطلع‌تر شوند، احتمال اینكه كیفیت محیط زیست را به سایر موضوعات ترجیح بدهند، بیش‌تر خواهد شد.
اقدام مستقیم. اقدام مستقیم می‌تواند شامل هر چیزی بشود. از كمپین نامه‌نگاری و تظاهرات عمومی، تا نافرمانی مدنی و طرح دعوی در دادگاه. مسئله کمک به یك گروه بزرگ از افراد برای همراهی و حمایت از قوانین، سیاست‌ها، تصمیمات و اقدامات مربوط به محیط زیست - و در صورت لزوم مخالف با این‌ها- است.
پیاده‌سازی طرح
فعالیت‌ها و راهبرد‌هایی را كه برنامه‌ریزی كرده‌اید، عملی کنید. معمولا عاقلانه است که با طرح‌هایی شروع كنید كه شاید کمی کوچک باشند، اما می‌دانید كه عملی هستند. این طرح‌ها روحیه می‌دهند و برای اقدام بعدی كه ممكن است دشوارتر باشد، انگیزه لازم را فراهم می‌کنند. اگر طرح راهبردی دارید، چشم از اهداف آن و یا از هدف نهایی‌تان برندارید، و برای دستیابی به آن گام به گام کار کنید. پراکنده‌کاری منجر به آن می‌شود که روحیه و افرادتان را از دست بدهید.
در این فرآیند نحوه کار تبلیغ و جلب حمایت استثنایی است: این فعالیت باید با شروع اقدامات شما آغاز شود و در جریان (و حتی بعد از آن) ادامه یابد.
فعالیت‌هایتان را نظارت و ارزیابی كنید
باید هر تاكتیكی را كه به كار می‌برید، هر اقدامی را كه انجام می‌دهید و همچنین راهبردتان را به طور کل، با دقت بررسی كنید. آیا در حال انجام كاری هستید كه خود را برایش آماده كرده بودید؟ آیا این كار همانطور كه انتظار داشتید عمل می‌كند؟ برای بهبود كار چه در زمان حال و چه در آینده چه تغییراتی باید ایجاد كنید؟ اصلا آیا انجام این كار لازم است؟ آیا همانطور كه انتظار داشتید نتیجه گرفتید؟ آیا شرایط همان بود که پیشبینی کرده بودید؟ با در نظر گرفتن نتایج این حركت یا شگرد قدم بعدی شما چه باید باشد؟
این سوالات و بیش‌تر، به شما كمك خواهد كرد در مقابل تغییرات (یا قضاوت نادرستتان درباره آن تغییرات) واكنش نشان دهید و شگرد و حركتتان را به نحوی تغییر دهید كه دفعه بعد موفق‌تر باشید. در تمام طول انجام كار، ارزیابی باید ادامه یابد.
از دستاوردهایتان نگهداری كنید و از نو دست به كار شوید
کار شما با به ثمر رسیدن فعالیت مورد نظرتان به پایان نمی‌رسد. حفاظت از كیفیت محیط زیست، كار یك بار نیست، بلکه فعالیتی است كه همواره ادامه دارد. جمعیت جهان، یا جمعیت باهمستان خودتان، رو به کاهش نیست و بنابراین تنش میان برآورده ساختن نیازهای مرتبط توسعه جمعیت از یك طرف و نیازهای مربوط به حمایت از مقدار معین و نوع معینی از فضای باز، محافظت از منابع و كنترل آلودگی و سایر موضوعات مربوط به بهداشت و سلامت از سوی دیگر، هیچ وقت از بین نمی‌برد. اغلب لازم است برای حفظ کیفیت سلامت محیط زیست، به همان سختی که برای دستیابی به این کیفیت تلاش کردید، کار کنید. و ناچار خواهید در عرصه‌های نامحدود دیگری برای حفظ آن‌ها مبارزه کنید.