بخش ۱۰. اجرای برنامه‌ای برای بررسی نگرانی‌ها و دغدغه‌های مردم

بررسی نگرانی‌ها به چه معنی است؟ 

بررسی نگرانی‌ها، شکلی از ارزیابی باهمستان است که در آن از مردم خواسته می‌شود تا مهم‌ترین مسائلی را که در باهمستان خود با آن مواجه هستند عنوان کنند. نتایج این ارزیابی را می‌توان در تدوین راهبرد لازم برای مواجهه با مشکلات و همچنین حفظ وضعیت موجود (آنچه مطلوب باهمستان است) به کار برد. ضمناً می‌توانید نتایج به‌ دست آمده را در جهت جلب پشتیبانی افراد از یک هدف، مورد استفاده قرار دهید. این ارزیابی یک روش عالی برای ایجاد توافق جمعی در باهمستان است.

برای مثال، چنانچه از ارزیابی نگرانی‌ها نتیجه گرفته‌اید که ۸۵ درصد از ساکنان شهر شما معتقدند که افراد مسن از خدمات کافی برخوردار نیستند، می‌توانید این آمار را به اطلاع عموم رسانده و حمایت آنان را جلب کنید؛ همچنین می‌توانید آگاهی باهمستان را افزایش داده و مردم را در برنامه‌ریزی جهت افزایش خدمات برای افراد مسن، دخیل نمایید. سرانجام اینکه با کمک نتیجه‌ی ارزیابی می‌توانید برای باهمستان دستور کاری را تعریف کنید که بازتاب‌دهنده‌ی مشکلات مردم باشد.

بررسی نگرانی‌ها بخشی از نیازسنجی باهمستان است که با هدف شناسایی‌ دغدغه‌های موجود در باهمستان انجام می‌شود.  با استفاده از نظرسنجی و مباحثات عمومی، نقاط قوت و نیازهای خاص یک باهمستان را می‌توان مشخص کرد.

چرا باید نگرانی‌ها را شناسایی کرد؟

نظرسنجی برای شناخت نگرانی‌ها، تلاش‌های شما را برای رسیدگی به دغدغه‌های فوری مردم پربارتر می‌کند. سایر دلایل برای اجرای نظرسنجی برای شناخت نگرانی‌ها عبارتند از:

• دخیل نمودن اعضای باهمستان در امر تصمیم‌گیری از ابتدای کار و، در نتیجه، افزایش احتمال دخالت فعالانه‌ی آنان و استمرار این دخالت.
• طرح پرسش از اعضای باهمستان در رابطه با آنچه که برایشان حائز بالاترین درجه‌ی اهمیت است.
• این اقدام می‌تواند برای کسب اطلاعات، روشی قابل اعتماد، نظام‌مند، و آسان باشد.
• با کمک این روش، اعضای ائتلاف و شهروندان نسبت به درک کلی خود از باهمستان، آگاهی می‌یابند.
• برای ابتکارات، حامیان مالی، و مشارکت‌کنندگان، منبعی مفید از اطلاعات فراهم کرده و نقش راهنما را ایفا می‌کند.
• مانع می‌شود که سازمان، صرفاً علایق دستگاه‌های خدمات‌رسانی را در دستور کار خود قرار دهد. اطلاع از نقطه‌نظر کسانی که گروه شما بدان خدمت می‌کند، امر مهمی است.
• دستور کار فعالیت باهمستان را تعیین می‌کند.
• موجب ایجاد اتفاق نظر می‌شود.

چگونه باید برای بررسی نگرانی‌ها آماده شد؟

برای انجام نظرسنجی از پیش باید به مقدمات اجرا فکر کرد. برای این کار، اول به بودجه و منابع موجود فکر کنید. بعد برای طراحی نظرسنجی، یک کارگروه تشکیل دهید. افرادی را از بین تصمیم‌گیران انتخاب کنید و از آنها بخواهید  تا موضوعات دیگری برای نظرسنجی ارائه دهند. در مرحله آخر نظرسنجی خود را آماده کنید.

برای هر مسئله‌ای که برای نظرسنجی انتخاب شده، باید دو نوع پرسش مطرح شود: این مسئله برای شهروندان چقدر اهمیت دارد و شهروندان از تلاش‌های باهمستان در رابطه با آن مسئله تا چه حد راضی هستند. موضوعات را باید با جملات مثبت نوشت نه سؤالی. مثال: «مصرف مواد مخدر در مدرسه‌ی ما یک معضل است» به جای «آیا اعتقاد دارید مصرف مواد مخدر در مدرسه‌ی ما یک معضل است؟» بد نیست هر دو سؤال را در کنار هم بیاورید؛ مانند مثال زیر:

فهرستی از پرسش‌ها تهیه کنید. چیزهایی که باید پرسید:

• شرایط مشخص: مانند کیفیت هوا
• خدمات: قابلیت دسترسی یا توانایی مالی
• مهارت‌ها: مثلاً آیا مردم برای کار‌پیدا‌کردن دارای مهارت‌های لازم هستند؟
• برنامه‌ها: مثلاً، دوره‌های آموزشی با کیفیت برای خردسالان

برای تسهیل ارزیابی، فهرستی از مواردی که به‌دقت تعیین و تشریح شده، و می‌توانند در نظرسنجی لحاظ شوند، تهیه می‌شود. 

در اینجا چند نمونه‌ از این فهرست‌ها (ایندکس‌ها) آمده است که می‌تواند به شما کمک کند با نحوه‌ی تشریح آیتم‌های نظرسنجی و موضوع‌هایی که این سرفصل‌ها می‌تواند در برگیرد آشنا شوید. 

• فهرست نیازهای اولیه و خدمات حیاتی
• فهرست نگرانی‌های مرتبط به سلامت باهمستان
• فهرست نگرانی‌های موجود در محله 
• نظرسنجی نگران‌های موجود - الگوی نمونه

حالا سؤالات را محدودتر کنید. سعی کنید نظرسنجی را تا حد امکان کوتاه نمایید؛ هر قدر نظرسنجی طولانی‌تر و پیچیده‌تر باشد، تعداد پاسخ‌ها کم‌تر خواهد بود. بنابراین، بهتر است تعداد صفحه‌ها کم‌تر باشد. طبق قاعده‌ی کلی، باید در حدود ۳۰ سرفصل داشته باشید و این غیر از اطلاعات جمعیتی است (که باید شامل ۸ تا ۱۰ پرسش باشد). پر‌کردن یک نظرسنجی ۳۰ آیتمی برای یک فرد معمولی ۱۵ دقیقه وقت می‌گیرد.

تعیین کنید که چه نوع اطلاعات جمعیتی (سن، جنس، نژاد، تعداد فرزندان، درآمد، سطح تحصیلات، شغل، و غیره) را لازم است در نظرسنجی خود بگنجانید. شاید بد نباشد که سؤالات جمعیت‌شناختی را در صفحه‌ای جدا از خود نظرسنجی بنویسید.

چگونه باید پرسشنامه‌های این نظرسنجی را توزیع کنید؟

برای توزیع پرسشنامه‌ها، راهبردهای متعددی وجود دارد. بهتر است تلفیقی از این روش‌ها را به کار گیرید.

ارسال پستی پرسشنامه (فرم نظرسنجی) 

می‌توانید پرسشنامه‌ها را مستقیماً برای کسانی که نشانی آنان را دارید، پست کنید. استفاده از روش پستی درصد پایینی از پاسخ‌ها را به‌ همراه دارد (اگر ۳۰٪ جواب دهند، بخت یارتان بوده؛ اما این درصد در باهمستان‌های کوچک بالاتر است)، ولی این روش در مقایسه با بسیاری از روش‌های دیگر آسان‌تر است و به وقت و نیروی انسانی کم‌تری نیاز دارد.

• اقلامی را که برای پست مستقیم لازم دارید، گردآوری کنید (مانند: فهرست نشانی‌ها، لیبل آدرس، پاکت نامه، و ..)
• نامه‌ی رسمی را فراموش نکنید. یک نمونه نامه رسمی که می‌توانید به‌ عنوان راهنما استفاده کنید، در پایان این بخش با سایر نمونه‌ها قید شده است.
• فرم نظرسنجی، اطلاعات جمعیتی، و نامه‌ی رسمی را به ازای هر گیرنده تکثیر کنید.
• برای هر نفر دو پاکت بزرگ آماده کنید. روی یکی آدرس مؤسسه‌ی نظرسنجی و گیرنده را بنویسید و روی دیگری آدرس مؤسسه را به عنوان گیرنده و فرستنده درج نمایید و روی هر دو تمبر بزنید.
• تمام فرم‌های مربوط به نظرسنجی (نظرسنجی، صفحه‌ی آمار جمعیتی، نامه‌ی رسمی، و پاکت برگشتی) را در یک پاکت بزرگ بگذارید.
• اگر مایل باشید که به هر صورت نظرسنجی‌ها را ردیابی کنید، یعنی مثلاً ببینید از قسمت‌های مختلف شهر چه نوع پاسخ‌هایی دریافت می‌کنید، می‌توانید پاکت‌ها را به‌ شکلی نشانه‌گذاری کنید. یکی از راه‌ها این است که پاکت‌های برگشتی را شماره‌گذاری کنید و فهرستی از آدرس‌ها را با شماره‌های مربوطه نزد خود داشته باشید؛ مثلاً اگر ساکن پلاک ۱۲۳ در خیابان اصلی شماره‌ی ۰۰۷ را دارد، همین شماره باید روی پاکت برگشتی او باشد. روش دیگر کدگذاری با رنگ یا کد پستی است.
• پاکت‌ها را پست کنید. سعی کنید از اداره پست، یک تخفیف کلی بگیرید.

راه‌های دیگر برای توزیع یا جمع‌آوری پرسشنامه‌ها

• در آژانس‌هایی که با ارباب رجوع تماس دائمی دارند، مثلاً ماهی یک بار، شاید درنظر‌گرفتن یک صندوق در دفتر آژانس روش خوبی برای توزیع نظرسنجی باشد.
• توزیع از طریق رسانه‌ها.
• نمونه‌گیری آسان: نظرسنجی در یک مکان عمومی؛ برپایی یک غرفه یا میز در پارکینگ یک فروشگاه محلی، در پیاده‌روی یک مرکز خرید و غیره، فرصتی فراهم می‌کند تا سازمان خود را در معرض دید دیگران قرار دهید.
• اجرای گروهی: اگر گروه یا سازمان شما به‌ طور معمول گردهم‌آیی‌های بزرگی دارد، نظرسنجی از همه‌ی شرکت‌کنندگان در یک جلسه، می‌تواند برای گردآوری اطلاعات روشی بسیار موثر باشد.
• نظرسنجی خانه‌به‌خانه.
• استفاده از چند روش برای توزیع پرسشنامه: با توجه به هدف نظرسنجی و شرایطی که در آن قرار دارید، می‌توانید یک یا تلفیقی از چند روش بالا را برای توزیع پرسشنامه و انجام نظرسنجی به کار گیرید. 

نتایج نظرسنجی درباره‌ی نگرانی‌ها را چگونه تحلیل و ثبت می‌کنید؟

هنگامی که پرسشنامه‌های تکمیل‌شده را گردآوری کردید، لازم است با توجه به میزان نسبی اهمیت و رضایتی که از سوی مخاطبان در ارتباط با هر آیتم یا موضوع مشخص شده، نتیجه‌س نظرسنجی را بررسی کنید.

معنی این اعداد چیست؟ باید به نتیجه‌ی کلی نظرسنجی دقت کنید تا هر یک از درصدها را در مقایسه با دیگران رتبه‌بندی کنید. به طور کلی، باید آیتم‌ها را بر اساس آنهایی امتیاز‌بندی که بالاترین درصد اهمیت را دارند. سپس به ازای هر یک از آنها، ببینید درصد رضایت باهمستان از تلاش در آن حوزه‌ها چقدر است. نقاط قوت اقلامی هستند که در هر دو زمینه اهمیت و رضایت رتبه‌ی بالا دارند، اما مشکلات آنهایی هستند که درصد بالای اهمیت را داشته ولی درصد رضایت در آنها پایین است.

قدم بعدی نوشتن یک گزارش کوتاه است (یک صفحه کافیست). نقاط قوت و مشکلات و نیز رتبه‌ی کلی موافقت باهمستان را خلاصه کنید که بر اساس میانگین رتبه‌ی رضایت برای همه‌ی اقلام باشد (نمونه ای از این نوع گزارش همراه با سایر نمونه‌ها در پایان این بخش ارائه شده است). در گزارش خود، پنج یا ده نقطه‌ی قوت و به همین مقدار مشکل را در زمینه‌ی ریسک سلامتی، خدمات، و تلقی عمومی از مشکلات بهداشتی در باهمستان خود شناسایی کنید. آیا متوجه‌ی الگویی می‌شوید؟ آیا ساکنان بخش معینی از شهر، درباره‌ی خدمات بهداشتی در آن منطقه، احساسی منفی‌تر از سایر مناطق دارند؟

اطلاعات بالا را در اختیار همکاران خود قرار دهید. بازخورد آنان را بگیرید و بحث کنید که آیا نظرسنجی دیگری باید انجام شود تا کار تکمیل شود؟

در مرحله‌ی بعد، با نتایج نظرسنجی چه می‌کنید؟

انجام نظرسنجی درباره‌ی نگرانی‌ها، تنها بخشی از روش گزارش نگرانی‌های باهمستان است و ارزیابی هم ضرورت دارد. برای استفاده‌ی تمام‌عیار از روش گزارش نگرانی‌ها، باید ضمناً یک نشست عمومی هم برگزار کنید تا برای نشان‌دادن نقاط قوت و مشکلات به یک برنامه‌ی اجرایی دست یابید و پس از این نشست، گزارش نگرانی‌ها را بنویسید.

یک نشست عمومی برگزار کنید.

یک نشست عمومی برگزار کنید و اعضای باهمستان را برای تبادل نظر درباره‌ی نتایج نظرسنجی دعوت کنید و برای حفظ نقاط قوت اصلی و حل مشکلاتی که شناسایی شده‌اند، گزینه‌های دیگری را هم پیشنهاد کنید.

در طی جلسه، نقاط قوت و مشکلاتی را مرور کنید که در نظرسنجی جمع‌آوری کرده‌اید. ترکیب جمعیتی حاضر در جلسه را با ترکیب جمعیتی کل باهمستان مقایسه نمایید تا مشخص شود که چه کسانی پاسخ نداده‌اند. شاید لازم باشد پرسشنامه‌های بیش‌تری تکمیل شوند.

پس از جلسه، به ازای هر یک از مشکلات که در گروه مورد بحث قرار گرفتند، خلاصه‌ای یک‌صفحه‌ای بنویسید. این خلاصه بخشی از گزارش نهایی نظرسنجی خواهد بود.

گزارشی از ارزیابی نگرانی‌ها  تهیه کنید.

باید از نگرانی‌های شهروندان گزارشی ارائه شود که بتوان از آن برای تعیین دستور کار یا هدایت برنامه‌های اجرایی استفاده کرد.

گزارش نگرانی‌های شما باید شامل رئوس زیر باشد:

• برنامه‌ی اجرایی شامل خلاصه‌ای یک تا دوصفحه‌ای از نقاط قوت، مشکلات و راه‌ حل‌هایی که اعضای باهمستان مطرح کرده‌اند. 
• گزارش کوتاه شامل خلاصه‌ای از داده‌های مرتبط به میزان اهمیت خدمات و رضایتمندی اعضای باهمستان از آن به همراه نمودار. این گزارش اساساً خلاصه‌ای از همان گزارش اصلی پروژه است که در پایان نظرسنجی تهیه کرده‌اید. 
• جدول داده‌ها
• گزارش مباحثات مربوط به حل مشکل، شامل خلاصه‌ای از مهم‌ترین مباحثی که در نشست عمومی مطرح شد. 
• داده‌های جمعیتی و سایر فرم‌های بصری داده‌ها
• ارائه‌ی پیشنهاد درباره روش استفاده از گزارش برای فرایند برنامه‌ریزی